Салт етістік — табыс септікті сөзді қажет етпей, түрлі қосымшалы сөздермен тіркесіп келетін етістік түрі. Салт және сабақты етістіктердің тұлғалық жағынан айырмасы жоқ, негізгі ерекшелік етістіктің ішкі мағыналық құрылымында. Етістіктің салт не сабақты болуы мағыналарының нысанға бағытталуына байланысты болғандықтан, Салт етістік сабақты етістікке, керісінше, сабақты етістік салт етістікке айнала алады. Салт етістікті сабақтыға айналдыруда -тыр, -тір, -дыр, -дір, -ғыз, -гіз, -қыз, -кіз, -ыр, -ір, -т секілді өзгелік етіс жұрнақтары (ағаш өсті — ағашты өсір; орындықта тұр — орындықты тұрғыз, т.б.), ал сабақты етістікті салт етістікке айналдыратын -ыл, -іл, -л, -н тәрізді ырықсыз, өздік етіс жұрнақтары (сабақты оқы — сабақ оқылды; кітапты ал — кітап алынды, т.б.) үлкен рөл атқарады.
Сабақты етістік — табыс септігіндегі сөзді керек ететін етістік түрі. Табыс септікті тура толықтауышты меңгеру немесе меңгере алмау қасиетіне қарай етістіктер салт және сабақты болып бөлінеді. Салт және сабақтылық категориясы етістіктің грамматикалық семантикасымен байланысты қалыптасқан құбылыс. Оның субъекті мен объектінің грамматикaлық (синтаксистік) қатынасын өзгертіп отыратын ішкі семантикалық мазмұны болады. Мысалы, құданы шақыр, ақиқатын біл, қымызды сапыр.
"Асық ойнаған азар,доп ойнаған тозар",-деген мақал ертеректен келе жатқан мақал.Мақалды түсіндірер болсам астарлы жағынан мақалмен келісуге болады.Дәлелім: "Асық ойнаған азар,доп ойнаған тозар"- деген сөздің астарына үңілсек,ойнап уақытыңды босқа өткізбе,іс қыл,білім қу деген мағынаға саяды.Мақал дұрыс айтылған.
Ал егер бұл мақалды тура,нақты сөздерімен қарайтын болсақ онда бұл мақал ескірген мақал.Дәлелім:Қазіргі заманымыз-нарық заманы.Қазір асық ойнапта,футбол ойнапта жұрт ақша табады.Қорытындылап айтқанда,асық ойнаса азбай,футбол ойнаса тозбай,қайта қаражат тауып отбасын асырайтын заманғада жеттік."Заманына қарай амалы"-демекші қай мақалдыда екі жағынан түсінуге болады.Қазақтың қай сөзі болмасын астарлы болып келеді.Бұл сөздердің осы заманға дейін келуі оны халықтың қолданып жатқандығын көрсетеді.
Объяснение:
Салт етістік — табыс септікті сөзді қажет етпей, түрлі қосымшалы сөздермен тіркесіп келетін етістік түрі. Салт және сабақты етістіктердің тұлғалық жағынан айырмасы жоқ, негізгі ерекшелік етістіктің ішкі мағыналық құрылымында. Етістіктің салт не сабақты болуы мағыналарының нысанға бағытталуына байланысты болғандықтан, Салт етістік сабақты етістікке, керісінше, сабақты етістік салт етістікке айнала алады. Салт етістікті сабақтыға айналдыруда -тыр, -тір, -дыр, -дір, -ғыз, -гіз, -қыз, -кіз, -ыр, -ір, -т секілді өзгелік етіс жұрнақтары (ағаш өсті — ағашты өсір; орындықта тұр — орындықты тұрғыз, т.б.), ал сабақты етістікті салт етістікке айналдыратын -ыл, -іл, -л, -н тәрізді ырықсыз, өздік етіс жұрнақтары (сабақты оқы — сабақ оқылды; кітапты ал — кітап алынды, т.б.) үлкен рөл атқарады.
Сабақты етістік — табыс септігіндегі сөзді керек ететін етістік түрі. Табыс септікті тура толықтауышты меңгеру немесе меңгере алмау қасиетіне қарай етістіктер салт және сабақты болып бөлінеді. Салт және сабақтылық категориясы етістіктің грамматикалық семантикасымен байланысты қалыптасқан құбылыс. Оның субъекті мен объектінің грамматикaлық (синтаксистік) қатынасын өзгертіп отыратын ішкі семантикалық мазмұны болады. Мысалы, құданы шақыр, ақиқатын біл, қымызды сапыр.
"Асық ойнаған азар,доп ойнаған тозар",-деген мақал ертеректен келе жатқан мақал.Мақалды түсіндірер болсам астарлы жағынан мақалмен келісуге болады.Дәлелім: "Асық ойнаған азар,доп ойнаған тозар"- деген сөздің астарына үңілсек,ойнап уақытыңды босқа өткізбе,іс қыл,білім қу деген мағынаға саяды.Мақал дұрыс айтылған.
Ал егер бұл мақалды тура,нақты сөздерімен қарайтын болсақ онда бұл мақал ескірген мақал.Дәлелім:Қазіргі заманымыз-нарық заманы.Қазір асық ойнапта,футбол ойнапта жұрт ақша табады.Қорытындылап айтқанда,асық ойнаса азбай,футбол ойнаса тозбай,қайта қаражат тауып отбасын асырайтын заманғада жеттік."Заманына қарай амалы"-демекші қай мақалдыда екі жағынан түсінуге болады.Қазақтың қай сөзі болмасын астарлы болып келеді.Бұл сөздердің осы заманға дейін келуі оны халықтың қолданып жатқандығын көрсетеді.