Мәтіннен тірек сөздерді теріп,сол сөздерге сүйеніп,"өмір баспалдақтары" тақырыбына қ сипаттағы қысқаша мәтін жаз.мәтінде сан есімнің мағыналық түрлерін кеңінен қолданыңдар.нужен ответ за этот 1 час
(1) Біздің отбасымыз ауылдық жерде тұратындықтан ит асырағанды жөн көреді.Мен дүние есігін ашқаннан бері аулада менімен бірге өскен, отбасымыздың кезекті "күзетшісі" – Саққұлақ болды.Бір білерім ол мен ес білгелі жанымда.Өте ақылды да сақ ит болды.Көп үрмейтін де.Оның сыртқы бейнесіне келсек,ол түгелімен қара түсті болды.Қара болғанымен,өте сүйкімді еді.Оны отбасымызбен жақсы көрдік.
(2) Қыстың бір күні ол үйге ақсақ күйде оралды.Сіңілім екеуміз үйден атып шықтық.Сөйтсе,иттің аяғын жеңіл көлік басып кетіпті.Атам Саққұлақты шөптің үстіне жатқызып,үстіне артылып қалған көрпелерді жауып жатыр екен.Не дегенмен қыс қой,күн суық.Бәріміз Саққұлақ үшін уайымдаған едік.
(3) Көп ұзамай сүйікті итіміз аяғының әсерінен мерт болған еді.Одан кейін екі итті асырадық.Бірақ ешқайсысы Саққұлақтың орнын баса алмаған еді.
Толықтауыш - баяндауышқа қатынасты болып, қимыл-әрекеттің объектісін білдіреді. Атау септігі мен ілік септігінен басқа септік жалғауларының бірінде болады.
Толықтауыш құрамына қарай бір сөзден ғана болып дара толықтауыш және бірнеше сөзден, сөз тіркесінен, күрделі сөзден құралып күрделі толықтауыш болып бөлінеді.
Дара толықтауышқа мысалдар:
Атасы баласын (кімді?) шақырды.
Мен Айданамен (кіммен?) сөйлесіп, кездесу туралы ұсыныс жасадым.
Күрделі толықтауышқа мысалдар:
Табиғатты қорғауды (нені?) өзіңнен бастау керек.
Мен келе жатқандарға (кімдерге?) көзімді сығырайта қарадым.
Үйірлі толықтауыш - үйірлі мүшеден болған толықтауыш үйірлі толықтауыш деп аталады.
Мысалы: Көкірегі ашық, білімі тереңге (кімге?) өмірде қиындық кездеспейді. Қайсардың үйі аң терісі дегенге (неге?) толып тұр.
Мағынасына қарай және грамматикалық тұлғасына қарай екіге бөлінеді:
1.Тура толықтауыш:
- сабақты етістіктің алдында келеді;
- табыс септігінде болады.
Мысалы:
Әлия бөлмедегі гүлдерді (нелерді?) күнде суарады.
Ол медицина академиясын (нені?) биыл бітіріп келді.
Саққұлақ.
(1) Біздің отбасымыз ауылдық жерде тұратындықтан ит асырағанды жөн көреді.Мен дүние есігін ашқаннан бері аулада менімен бірге өскен, отбасымыздың кезекті "күзетшісі" – Саққұлақ болды.Бір білерім ол мен ес білгелі жанымда.Өте ақылды да сақ ит болды.Көп үрмейтін де.Оның сыртқы бейнесіне келсек,ол түгелімен қара түсті болды.Қара болғанымен,өте сүйкімді еді.Оны отбасымызбен жақсы көрдік.
(2) Қыстың бір күні ол үйге ақсақ күйде оралды.Сіңілім екеуміз үйден атып шықтық.Сөйтсе,иттің аяғын жеңіл көлік басып кетіпті.Атам Саққұлақты шөптің үстіне жатқызып,үстіне артылып қалған көрпелерді жауып жатыр екен.Не дегенмен қыс қой,күн суық.Бәріміз Саққұлақ үшін уайымдаған едік.
(3) Көп ұзамай сүйікті итіміз аяғының әсерінен мерт болған еді.Одан кейін екі итті асырадық.Бірақ ешқайсысы Саққұлақтың орнын баса алмаған еді.
(1) – оқиғаның басталуы
(2) – оқиғаның дамуы
(3) – оқиғаның аяқталуы.
Толықтауыш - баяндауышқа қатынасты болып, қимыл-әрекеттің объектісін білдіреді. Атау септігі мен ілік септігінен басқа септік жалғауларының бірінде болады.
Толықтауыш құрамына қарай бір сөзден ғана болып дара толықтауыш және бірнеше сөзден, сөз тіркесінен, күрделі сөзден құралып күрделі толықтауыш болып бөлінеді.
Дара толықтауышқа мысалдар:
Атасы баласын (кімді?) шақырды.
Мен Айданамен (кіммен?) сөйлесіп, кездесу туралы ұсыныс жасадым.
Күрделі толықтауышқа мысалдар:
Табиғатты қорғауды (нені?) өзіңнен бастау керек.
Мен келе жатқандарға (кімдерге?) көзімді сығырайта қарадым.
Үйірлі толықтауыш - үйірлі мүшеден болған толықтауыш үйірлі толықтауыш деп аталады.
Мысалы: Көкірегі ашық, білімі тереңге (кімге?) өмірде қиындық кездеспейді. Қайсардың үйі аң терісі дегенге (неге?) толып тұр.
Мағынасына қарай және грамматикалық тұлғасына қарай екіге бөлінеді:
1.Тура толықтауыш:
- сабақты етістіктің алдында келеді;
- табыс септігінде болады.
Мысалы:
Әлия бөлмедегі гүлдерді (нелерді?) күнде суарады.
Ол медицина академиясын (нені?) биыл бітіріп келді.
2. Жанама толықтауыш:
- салт етістіктің алдында келеді;
- барыс, жатыс, шығыс, көмектес септіктерінде болады;
Мысалы:
Мен кешкісін Нұрбекке (кімге?) телефон соғқтым.
Ол маған (кімге?) Мансұрмен (кіммен?) сөйлесу керектігін айтты.