Мәтінде кездескен тіркестердің синонимдік қатарын беріңіздер . Ықылым заман , аталы сөз , өнердің кілті , тауқымет көрмеу , бақуатты тіршілік , сүрлеу жол .
Дос - адам жанының айнасы тәрізді. Себебі адам өзі қандай болса, дәл сондай жанына жақын жанды іздейді. Ойы, арман-тілегі, мақсат, ең бастысы өмірдегі құндылығы бір адамдардың шынайы дос болып, өмір бойы араларынан қыл өтпейді.
А досының қандай болғанын қалайтынын сұрасаң, талап-тілектерін тізіп сала береді. Алайда дәл осы талаптарға өзі жауап бере ме? Дәл өзі ондай мінсіз, адал досқа лайық па? Өкініштісі сол, оны ойлай бермейді. Досыңа талап қоярдан бұрын, ең алдымен өзіңнің қандай дос бола алатыныңды ойлау керек. Досқа қояр талаптарды алдымен өзіне қоя білген адам өзі де біреуге шынайы дос бола алмақ.
Адамдардың арасындағы қарым-қатынастың іргетасы - адалдық. Өзің адал болмай, өзгеден адалдықты күту бекершілік. Достықта да адалдық болмаса, ол мәңгілікке ұласа алмайды.
Ақиық ақын Мұқағали Мақатаев:
"Достыққа жүрмін, достыққа жүрмін құмартып,
Өлгелі жүрмін өзіме-өзім мін артып",- дейді.
Қарап отырсақ, достыққа шөлдеген, достықты аңсаған ақын өзгеден мін іздеп, өзгеге кінә артпайды. Өзгеге талап қоймастан бұрын, өз жанына үңіліп, өзінің қандай дос бола аларын ойлаған ақын өлеңіндегі дәл осы жолдар жоғарыдағы ойымызды қуаттай түседі.
Адамның күні адаммен болғандықтан, кіммен де болсын қарым-қатынасқа бей-жай қарауға болмайды. Мұнда да зор жауапкершілік қажет. Досына қарап адамды танитынын ескерсек, адам өзі қандай болса, дәл сондай адамға ұшырасады, дәл өзіндей адамды жақын тартады. Сондықтан нағыз дос іздесеңіз, өзіңізді-өзіңіз кемелдендіруге тырысып, ұдайы рухани өсу үстінде болып, өзгенің сізге емес, сіздің өзгеге нағыз дос бола білуіңізді ойлау қажет.
Достық – адамдардың бір-біріне адал, қалтқысыз сеніп, бір мүдделі, ортақ көзқараста болатын қасиеті. Достық өзара жауапкершілік пен қамқорлықтың, рухани жақындықтың белгісі. Нағыз достық кісіге шабыт беріп, өмірде кездесетін түрлі сәтсіздіктерге мойымауға, басқа түскен қайғы мен қиыншылықты бірге көтеруге жәрдемдеседі. Дос-жарандардың мінездері әр түрлі болып келуі мүмкін. Мысалы, біреуінде қызбалық не шабандық, екіншісінде тұйықтық не жігерсіздік байқалса да, бұлар достыққа кедергі бола алмайды, қайта нағыз достық осындай кемшіліктерден арылуға көмектеседі. Сатқындық, екі жүзділік, өтірікшілік, өзімшілдік достықпен сыйыспайды. Қазақтың дәстүрлі әдеп жүйесінде достыққа үлкен көңіл бөлінеді. Халық арасында достық туралы мақал-мәтелдер жеткілікті: “Дос жылатып, дұшпан күлдіріп айтады”, “Досы жақсының, өзі де жақсы”, “Дүниеде адамның жалғыз қалғаны — өлгені, қайғының бәрі соның басында”. Достыққа қарама-қарсы ұғым — қастық пен күншілдік. Мұндай сезімге ерік алдырғандар басқаның қуаныш-қызығын, ырыс-бағын көтере алмайды, дос дегеннің не екендігін білмейді. Дұрыс дос таңдай білу — өмірлік мақсаттардың бірі; Саясаттанудағы Достық ұғымы мемлекеттер арасындағы саяси, экономикалық, мәдени мүдде тұрғысынан ынтымақтастық орнату шараларын бейнелеу үшін қолданылып жүр.
Орта мектепті бітірген. Ол ауылдық кеңестің хатшысы, қызыл киіз үйдің бастығы, комсомол органдарының қызметкері, облыстық газеттің әдеби қызметкері болып жұмыс істеді. Албан руынан шыққан
1954-1962 жылдары Қазақ радиосында диктор, мұғалім, 1962-1972 жылдары - «Социалистік Қазақстан», «Қазақ әдебиеті» газеттерінде, «Мәдениет және тормыс», «Жұлдыз» журналдарында, 1972-1973 жылдары - әдебиетте бөлім меңгерушісі болып жұмыс істеді. Қазақстан Жазушылар одағының кеңесшісі Мұқағали Мақатаев Хан Тәңірі шыңының етегінде, Алматы облысы, Қарасаз ауылында дүниеге келген. Горький атындағы Әдебиет институтын бітірген. «Өмір - аңыз», «Өмір - өзен», «Моцарттың реквиемі», «Таңдалған» кітаптардың авторы.
Оның өлеңдеріне жазылған ән «Саржайлау» танымал болды. Ол қазақ орыс классиктерін, шетелдік әдебиеттерді, соның ішінде Уолт Уитменді, Дантаның «Божественный комедиясын» аударды. Оның есімі Абайдың, Әуезовтің және басқа қазақ әдебиетінің классиктерінің есімдерінің қасында орналасқан. Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты.
Мұқағали және оның құрдастары негізгі жұмыс күшіне айналды және майданға аттанған ересек ерлерді алмастырды. Олар мал жайып, жер жыртып, егін орып, бастырды. Әйелдермен және қарт адамдармен бірге олар өздерін тылдағы өмір үшін жауапты деп санады және бұл үшін өте мақтан тұтты.
Мұқағали Мақатаев пен соғыс уақытындағы балалар тағдыры туралы ой қозғай отырып: «Он екі жаста біз бәрімізге қол жеткізе алдық: зауытта станоктарда тұрып, қажет болса арбалар айдап, ауланың қораларын қорқытатын қасқырлар тобынан қорғаңыз», - дейді оның досы және жазушы әріптесі. Әнуар Әлімжанов. - Біз кейде ұйықтағымыз келетіндіктен, таза, таза цинц көйлегінің денесіне салқын тиюін сезгіміз келетін. Бірақ ұйықтауға уақыт жетіспеді, ал ақ синциттің орнына әжелердің қолымен киініп, қырылған қозы терісі пайда болды ...Соғыс пен аштық өмірдің керемет даналығын - жеуге болатын нәрсенің бәрін: тамырларды, жапырақтарды ажырата білуге, - таудағы пияз бен қымыздықты таба білуге, қайнаған суға қайнатылған және сүттен дәмделген қар бүршіктерінің түйме тәрізді сары тамыр тамырларының дәмін бағалай білуге үйретті ... Ал уақыт бізге шыдамдылықты, шеберлікті үйретті күте тұр ... Біз кез-келген жылы сөзге қалай жылай алатынымызды білдік, жұмыс жасадық, өзімізді бақытты сезіндік, өйткені біз адамдарға керек едік, қажет емеспіз оның ауылына, оның колхозына. Біз үшін мейірімділік адамзаттың ең қасиетті белгісі болды ». Оның ересек ұрпақтары үшін азап болашақ ақынның жүрегінде мәңгі сақталып, оның бойында барлық жетім балаларға деген мейірімділік сезімін оятты. Мұқағали Мақатаев өз құрдастарының атынан, жердегі барлық жетімдердің атынан ол қайтыс боларының алдында жазған «Моцарттың реквиемі» өлеңінде адамдарға.
Дос - адам жанының айнасы тәрізді. Себебі адам өзі қандай болса, дәл сондай жанына жақын жанды іздейді. Ойы, арман-тілегі, мақсат, ең бастысы өмірдегі құндылығы бір адамдардың шынайы дос болып, өмір бойы араларынан қыл өтпейді.
А досының қандай болғанын қалайтынын сұрасаң, талап-тілектерін тізіп сала береді. Алайда дәл осы талаптарға өзі жауап бере ме? Дәл өзі ондай мінсіз, адал досқа лайық па? Өкініштісі сол, оны ойлай бермейді. Досыңа талап қоярдан бұрын, ең алдымен өзіңнің қандай дос бола алатыныңды ойлау керек. Досқа қояр талаптарды алдымен өзіне қоя білген адам өзі де біреуге шынайы дос бола алмақ.
Адамдардың арасындағы қарым-қатынастың іргетасы - адалдық. Өзің адал болмай, өзгеден адалдықты күту бекершілік. Достықта да адалдық болмаса, ол мәңгілікке ұласа алмайды.
Ақиық ақын Мұқағали Мақатаев:
"Достыққа жүрмін, достыққа жүрмін құмартып,
Өлгелі жүрмін өзіме-өзім мін артып",- дейді.
Қарап отырсақ, достыққа шөлдеген, достықты аңсаған ақын өзгеден мін іздеп, өзгеге кінә артпайды. Өзгеге талап қоймастан бұрын, өз жанына үңіліп, өзінің қандай дос бола аларын ойлаған ақын өлеңіндегі дәл осы жолдар жоғарыдағы ойымызды қуаттай түседі.
Адамның күні адаммен болғандықтан, кіммен де болсын қарым-қатынасқа бей-жай қарауға болмайды. Мұнда да зор жауапкершілік қажет. Досына қарап адамды танитынын ескерсек, адам өзі қандай болса, дәл сондай адамға ұшырасады, дәл өзіндей адамды жақын тартады. Сондықтан нағыз дос іздесеңіз, өзіңізді-өзіңіз кемелдендіруге тырысып, ұдайы рухани өсу үстінде болып, өзгенің сізге емес, сіздің өзгеге нағыз дос бола білуіңізді ойлау қажет.
Достық – адамдардың бір-біріне адал, қалтқысыз сеніп, бір мүдделі, ортақ көзқараста болатын қасиеті. Достық өзара жауапкершілік пен қамқорлықтың, рухани жақындықтың белгісі. Нағыз достық кісіге шабыт беріп, өмірде кездесетін түрлі сәтсіздіктерге мойымауға, басқа түскен қайғы мен қиыншылықты бірге көтеруге жәрдемдеседі. Дос-жарандардың мінездері әр түрлі болып келуі мүмкін. Мысалы, біреуінде қызбалық не шабандық, екіншісінде тұйықтық не жігерсіздік байқалса да, бұлар достыққа кедергі бола алмайды, қайта нағыз достық осындай кемшіліктерден арылуға көмектеседі. Сатқындық, екі жүзділік, өтірікшілік, өзімшілдік достықпен сыйыспайды. Қазақтың дәстүрлі әдеп жүйесінде достыққа үлкен көңіл бөлінеді. Халық арасында достық туралы мақал-мәтелдер жеткілікті: “Дос жылатып, дұшпан күлдіріп айтады”, “Досы жақсының, өзі де жақсы”, “Дүниеде адамның жалғыз қалғаны — өлгені, қайғының бәрі соның басында”. Достыққа қарама-қарсы ұғым — қастық пен күншілдік. Мұндай сезімге ерік алдырғандар басқаның қуаныш-қызығын, ырыс-бағын көтере алмайды, дос дегеннің не екендігін білмейді. Дұрыс дос таңдай білу — өмірлік мақсаттардың бірі; Саясаттанудағы Достық ұғымы мемлекеттер арасындағы саяси, экономикалық, мәдени мүдде тұрғысынан ынтымақтастық орнату шараларын бейнелеу үшін қолданылып жүр.
Мукагали Макатаев
Орта мектепті бітірген. Ол ауылдық кеңестің хатшысы, қызыл киіз үйдің бастығы, комсомол органдарының қызметкері, облыстық газеттің әдеби қызметкері болып жұмыс істеді. Албан руынан шыққан
1954-1962 жылдары Қазақ радиосында диктор, мұғалім, 1962-1972 жылдары - «Социалистік Қазақстан», «Қазақ әдебиеті» газеттерінде, «Мәдениет және тормыс», «Жұлдыз» журналдарында, 1972-1973 жылдары - әдебиетте бөлім меңгерушісі болып жұмыс істеді. Қазақстан Жазушылар одағының кеңесшісі Мұқағали Мақатаев Хан Тәңірі шыңының етегінде, Алматы облысы, Қарасаз ауылында дүниеге келген. Горький атындағы Әдебиет институтын бітірген. «Өмір - аңыз», «Өмір - өзен», «Моцарттың реквиемі», «Таңдалған» кітаптардың авторы.
Оның өлеңдеріне жазылған ән «Саржайлау» танымал болды. Ол қазақ орыс классиктерін, шетелдік әдебиеттерді, соның ішінде Уолт Уитменді, Дантаның «Божественный комедиясын» аударды. Оның есімі Абайдың, Әуезовтің және басқа қазақ әдебиетінің классиктерінің есімдерінің қасында орналасқан. Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты.
Мұқағали және оның құрдастары негізгі жұмыс күшіне айналды және майданға аттанған ересек ерлерді алмастырды. Олар мал жайып, жер жыртып, егін орып, бастырды. Әйелдермен және қарт адамдармен бірге олар өздерін тылдағы өмір үшін жауапты деп санады және бұл үшін өте мақтан тұтты.
Мұқағали Мақатаев пен соғыс уақытындағы балалар тағдыры туралы ой қозғай отырып: «Он екі жаста біз бәрімізге қол жеткізе алдық: зауытта станоктарда тұрып, қажет болса арбалар айдап, ауланың қораларын қорқытатын қасқырлар тобынан қорғаңыз», - дейді оның досы және жазушы әріптесі. Әнуар Әлімжанов. - Біз кейде ұйықтағымыз келетіндіктен, таза, таза цинц көйлегінің денесіне салқын тиюін сезгіміз келетін. Бірақ ұйықтауға уақыт жетіспеді, ал ақ синциттің орнына әжелердің қолымен киініп, қырылған қозы терісі пайда болды ...Соғыс пен аштық өмірдің керемет даналығын - жеуге болатын нәрсенің бәрін: тамырларды, жапырақтарды ажырата білуге, - таудағы пияз бен қымыздықты таба білуге, қайнаған суға қайнатылған және сүттен дәмделген қар бүршіктерінің түйме тәрізді сары тамыр тамырларының дәмін бағалай білуге үйретті ... Ал уақыт бізге шыдамдылықты, шеберлікті үйретті күте тұр ... Біз кез-келген жылы сөзге қалай жылай алатынымызды білдік, жұмыс жасадық, өзімізді бақытты сезіндік, өйткені біз адамдарға керек едік, қажет емеспіз оның ауылына, оның колхозына. Біз үшін мейірімділік адамзаттың ең қасиетті белгісі болды ». Оның ересек ұрпақтары үшін азап болашақ ақынның жүрегінде мәңгі сақталып, оның бойында барлық жетім балаларға деген мейірімділік сезімін оятты. Мұқағали Мақатаев өз құрдастарының атынан, жердегі барлық жетімдердің атынан ол қайтыс боларының алдында жазған «Моцарттың реквиемі» өлеңінде адамдарға.