Айтылым 9-тапсырма. «ПОПС» формуласын қолданып, мәтіндегі ақпараттар бойын- ша өз пікірлеріңді дәлелдеңдер. Бірінші сөйлем. «Менің ойымша, …». Екінші сөйлем. «Себебі… ескерукерек. Үшінші сөйлем. «Онымен… сияңты фактілермен, мысалдармендәлелдей аламын». Соңғы сөйлем. «Осыған байланысты мен « … » деген шешімге келдім». текст-
Қозы Қарабайдың ауылына келіп, малын бағады. Өзінің кім екенін Баян
сүлуға сездіруүшін бір күні Қодар жоқта киіз үйдің есігінің алдында отырып, әдемі күй тартып, ән салады. Екеуінің жас күнінен атастырылған тарихын баяндайды.
Екеуі құшақтасып, Баян өксігін басады, үй-іші: «Күйеу келді!» - деп қуанады. Оларға тоғыз қанат ақ оттау тігіп береді. Бұл Қодарға ұнамайды. ол барлық елді өзіне бағындырып, Қозы Көрпешпен соғыспақшы болады. Қозы Көрпеш онымен алысады. «Елдің шырқын бүзбайын». - деп тез аттанып, Шоқтерекке қайтып барып жатады. Осы арада Қодардың қолынан
өледі.
…Қозыне нашарланып құлап қалды, Ақырет жастығына кетті жүріп. …Қозынені құшақтап Баян ширақ. Жыламай, иман салып отырды ол, Келгенше ел шақырып бәрін жинап. Осылай Баян пақыр еңірер зар, Ас-суішпей, жеті нүн жатып алды, Еш нәрсеге бермейді мойыны жар. Баян бір бекінеді ойға келіп, Зиратын жасатпаңқа көзбен көріп. …Баянның айтқанындай бейіт болды. Өзіне әбден көрсетіп, көңілі толды. …«Қозы Көрпеш-Баян» деп ат жаздырды, Кейінгілер көрмекне хат жаздырды. …Күн батып, зауал кезі болып жетті. Бұйда пышаң қойнына тығып алып, Бейітіне Қозы Көрпеш келді епті. Ені жақта қайран ел, аман бол!», - деп, Құшақтап ғашығының мойынынан, Пышақтап өз жүрегін тіліп сөкті («Бабалар сөзі» сериясынан алынды). Ескерту: мәтіндегі курсивпен берілген жерлер Әлкей Марғұланның «Екі мың жыл жүректі тербеткен жыр» атты еңбегінен алынды).

Показать ответ

Ответ:

rami1991

05.07.2020 06:37

Объяснение:

Күлтегін (684-731 жж.) - Құтлық(Елтерiс) қағанның екiншi ұлы, Білге қағанның (Могилян) туған iнiсi. Шешесi Елбiлге қатұн. Ашина тектi.

Күлтегiн 7 жас кезiнде әкесi Құтлық ( 680-692 жж. билік құрған) қайтыс болады. Қаған тағына оның iнiсi Қапаған (692-716 жж.) отырады. Күлтегiн мен Бiлге, Қапағанның iнiсi Бөгүнi (716 ж.) тақтан тайдырып, қағандық билiктi Бiлге қолына (716-734 ж.) алады.[1]

Екінші Шығыс Түрік қағанаты әскерінің бас қолбасшысы, «көк түріктің көк семсері» атанған атақты батыры. Әкесінен жастай жетім қалып, ағасы Қапаған қағанның тәрбиесінде өскен Күлтегін тым ерте есейіп, қабырғасы қатып, бұғанасы бекімей жатып, жау жарағын асынып, түрік еліне тұс тұстан төнген басқыншы жауға қарсы үлкендер қатарында тұрып, ерлікпен күреседі. Бұл ретте түріктің атақты Білге қағаны Күлтегін батырдың басына қойылған ескерткіші тасқа ойып жаздырған ғұмырнамасында: «әкем қаған өлгенде інім Күлтегін жеті жаста қалды. Он жаста Ұмай текті шешемнің бағына інім Күлтегін ер атанды» деп жазды. Тарихи деректерді салыстыра зерделесек, бұдан Күлтегіннің он жасында ер атанып, алғаш көзге түскен соғысының табғаш елінің әйел патшасы У хыудың Қапағанның басына ақша тігіп, кімде кім оны өлтірсе, соған «Жан чо» («Чоны өлтіруші», яғни Мочо Қапағанды өлтіруші) деген атпен бірінші дәрежелі кінәз атағын беремін деген уәдесін арнайы жарлықпен бекітіп, түрік еліне жазалау жорыққа қалың қол аттандырғаннан кейінгі, 694 жылғы Жау жыу және Дин жыу аймақтарында болған соғыс екені анық көрінеді. Қапаған осы соғыста 90 мың тұтқынды қолға түсірген. Міне, осыдан былай Күлтегіннің ерлік жолы басталады. Тарихи деректер сол кездегі ел тәуелсіздігін сақтап қалу жолында болған қырғын соғыстардың бірде біреуінің Күлтегінсіз өтпегенін, дулығасы жарқырап, жауын жапырып қан майданның ортасында жүргенін тамсана баяндайды. Бұл арада сол деректерді тізіп жатпай ақ, батырдың өзіне арнап орнатылған ескерткіштегі мына жазулардан да біраз жайды аңғаруға болады. Тас жазудың авторы Йолығ тегін Күлтегін ерлігін былайша тізбелейді:

Он алты жасына келгенде алты чуб, соғдыларға қарсы аттандық. Күлтегін жауға жалғыз ұмтылды. Ол тұтықты қарулы басшылармен қолға түсірді. Ол әскерді сонда талқандады. Жиырма бір жасында Чача Сеңүнмен айқастық. Күлтегін әуелі Тадықан шораның Боз атын мініп шапты. Ол ат сонда өлді. Екіншісінде Ышбыр Жамтардың боз атын мініп шапты. Ол ат та сонда өлді. (Күлтегіннің) сауытына, қалқанына жүздеген оқ тиді, бірақ бірі де денесіне дарыған жоқ. Күлтегін жиырма алты жасқа келгенде қырғыздарға қарсы аттандық. Күлтегін Байырқының Ақбоз айғырына мініп, шабуылға ұмтылды. Бір батырын оққа ұшырды, екі батырын найзамен түйреп түсірді. Ақбоз айғырдың белі үзілді. Қырғыз қағанын өлтіріп, елін алдық... Тоғу қаласында шайқастық. Күлтегін Азбан ағын мініп ұмтылды. Алты батырын шаншып түсіріп, жетіншісін қылышпен шапты. Тоғыз батырын қуып жетіп, тақымға басты Оғыздармен соғыстық Күлтегін Жетімек (Өгсіз) атқа мініп шауып, тоғыз ерін шанышты... Түргеш халқы жау болды. Күлтегінді шағын қолмен жібердік. Жойқын соғыс жасапты. Қара түргеш халқы сол жерде өлім тауыпты...

0,0(0 оценок)

Ответ: