Айтылым 5
-тапсырма.
Мәтінге сүйеніп, ақпараттың дұрыстығын тексер.
Түсіндір.
АЙТЫ
Дұрыс
7
Ақпарат
Сарин Қалқаман Айымғазыұлы 1979 жылдың 2 қаңтарында қазіргі
Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданы Арқат ауылында дүниеге
келген.
1994 жылы орта мектепті, 1998 жылы Л. Н. Гумилев атындағы Еура-
зия Ұлттық университетінің тарих факультетін бітірген.
Еңбек жолын инженер болудан бастаған.
Халықаралық, республикалық жыр-мүшәйралардың жүлдегері.
Облыстық «Шабыт» фестивалінің лауреаты.
Ел ішіне кеңінен танылған «Қызыма», «Күзгі бақ», «Жібек сезім»
және т. б. әндердің мәтінін жазған.
Дауысты дыбыстар
Айтылғанда, өкпеден ауа ешбір кедергісіз, еркін шығатын дыбыстар дауысты дыбыстар деп аталады. Қазақ тілінде 12 дауысты дыбысы бар. Олар: а, ә, е, э, о, ө, ү, ү, ы, і, и, у.
Бұлардың ішінде э тек орыс тілінен енген сөздерде ғана қолданылады (электр, элеватор т. б.)
Дауысты дыбыстар буын құрайды, дауыссыздар буын құрай алмайды.
Қазақ тілінде дауысты дыбыстар үш жақты жіктеледі.
1. Тіл катысына (жасалу жолына) қарай жуан және жіңішке болып бөлінеді.
Жуан дауыстылар: а, о, ү, ы және бірде жуан, бірде жіңішке и, у.
Жіңішке дауыстылар ә, е, (э), ө, ү, і және бірде жуан, бірде жіңішке и, у.
2. Иек (жақ) қатысына немесе жасалу орнына қарай ашық және қысаң болып бөлінеді.
Ашық дауыстылар: а, ә, е, (э), о, ө.
Қысаң дауыстылар: ы, і, и, ұ, ү, у.
3. Ерін қатысына қарай езулік және еріндік болып бөлінеді.
Езулік дауыстылар: а, ә, е, (э), ы, і, и.
Еріндік дауыстылар: о, ө, ұ, ү, у.