9-тапсырма. Мәтінді тыңда. Тірек сөздерді пайдаланып, мәтінде не тура- лы айтылғанын баянда. Есімдіктерді қолдан.
Тірек сөздер: баламалы энергетика, қоршаған орта, өндіру, сарқылмай-
тын энергия, биогаз, геотермальді энергетика, найзағай энергиясы, ғарыш-
тық энергия.
Объяснение:
Бұлардың ішінде тез жүгіруге, ін қазуға, жүзуге, ағашқа өрмелеуге бейімделген түрлері кездеседі. Салмағы 0,1 – 4,5 кг, дене тұрқы 12 – 75 см, Мадагаскар аралы, Оңтүстік Американың оңтүстік аймағы, Антарктидадан басқа барлық жерде таралған. Шөп, ағаш қабығын, бүршігін, бұтағын жейді. Жылына 4 рет 2 – 8 (кейде 15) көжек туады. Тұрақты іні болмайды, көжегі жүндес, бірден жүріп кететіндей жетіліп туылады, бірнеше күннен кейін өзі қоректенеді. Үй қояны ғана ін қазады, топ-топ болып тіршілік етеді. Көжегі көзі ашылмай, өте дәрменсіз, қызылшақа болып туылады. Кәсіптік маңызы бар, әуестік үшін де ауланады. Қоянның кейбір түрлері жайылымға, жеміс бағына, жас орманға үлкен зақым келтіреді. Кейбіреулері індет таратады. Қазақстанда кездесетін 3 түрі (ақ қоян, құм қоян, ор қоян) бар. Ақ қоян, негізінен, қалың қар түсетін Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Павлодар және Ақмола облыстарындағы орманды далаларда, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарындағы таулы аймақтарда көптеп, ал Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Алматы облыстарында сирек кездеседі.
"Жазушы айтқысы келген ойын айтпауы қажет, жазуы тиіс" деген екен Эрнест Хемингуэй. Шынымен де, жазушылар көзбен көрген, құлақпен естіп, көкейге түйген нәрсесін ауызбен айтып қана тынбай, сол тақырыпта қаламын ұштайды. Үлкен ойды, негізгі идеяны өрнектелген сөздермен көпшілікке жеткізеді. Бұған дейін қазақ даласында бірталай жазушылар болды. Сүт бетіндегі қаймақтары: М.Әуезов, І.Есенберлин, Ә.Нұршайықов, Ә.Нұрпейісов, С.Мұқанов, Т.Ахтанов, Ж.Аймауытов, Т.Әлімқұлов және т.б. Қазақ жазушылары қатары бұнымен тоқтап қалмақ емес.
Егер мен жазушы болсам, халқыма қажет тақырыптарды қозғап жазар едім. Тілімнің тазалығын сақтап, қарапайым оқиғалардан үлкен өнеге алатындай дүние ұсынар едім. Б.Момышұлы: "Басқалар сиямен жазса, біз қанмен жаздық" деген екен. Мен де қанмен болмаса да, шындықтың көк сиясымен жазушы едім. Әсем сөзбен оқырман көзін көмкермей, жан-дүниесін байытатын еңбек жазамын.
Жазушылық біздің қазақ халқының қанында бар нәрсе. Үлкен жазушыларымыздың салған сара жолымен біз де сан жағынан емес, сапа жағынан сөз жоқ туындылар жазсақ деймін.
Объяснение: