4-тапсырма. Мәтінді кезектесіп оқыңдар. Қай мәтіннің жалғасы екенін анықтаңдар.
Түсіндірме сөздік
G G
Мая - үйілген
LON.
Келі - дәнді да-
қылдарды ұнтақ-
тауға арналған
ағаш құрал.
Астау - ағаштан
жасалған ыдыс.
Жаз шыға, бәріміз (әпкелерімді айтамын)
Апам есіп берген жіпті алып, тоғайға отынға
аттанатынбыз. Бір-бір арқа отын көтеріп, ең алда
Апам, содан кейін құндыздай шулаған біздер
күліп-ойнап келе жатар едік. Ол шақта қыстық
шөпті де ала жаздай арқалап тасып, қораны маяға
толтырып қоятынбыз. Қысқы соғым мен ұн ғана
әке-шешеміздің мойнында... Шынымды айтсам,
бізді, тіпті бізді ғана емес, ертеректе әкемізді,
оның іні-қарындастарын асыраған Апамның теректен ойып жасаған
келісі мен ескі астауы еді... Осы келі мен астау тіпті өкемнен де
үлкен...
Қазір Апам жоқ! Қара жер қойнына алған. Былтыр мен кигізген
атлас көйлекті ала кеткен жоқ, арулаған адамдар киіп жүр. Сексен
жыл жолдас болған жыртық астау да қаңсып қалды, өне... Апам
ала кеткен жоқ. Апам менің...
Апам менің... Сенен не қалды? Жарық астау ма? Иә, адам өмірі
це сол жарық астау секілді қаңсып қалады екен-ау...
О. Бөкей. «Апамның астауы»
Ең алдымен, спиртті ішімдіктер мен темекі шегудің зиянын білген дүрыс. Темекі түтінінің құрамында 30-дан астам зиянды заттар бар. Әсіресе жас балалар мен қарттарға темекі тартуға болмайды. Бұл заттар қатерлі ісіктің пайда болуына тікелей себептер. Ішімдікке салынып кетуге болмайды. Ішімдікті жақсы көретін адамнан бақытсыздықтан басқа ештеңе күтуге болмайды. Лев Толстой: "Спиртті ішімдік адамның денсаулығын құртады, ең қорқыныштысы — адамның рухы мен ұрпағын жояды", -деген болатын.
Денсаулық сақтаудың алдын алуға болады. Ол үшін дұрыс тамақтануға, уақытында демалуға, дене қимылымен айналысуға көп көңіл бөлу қажет. Әсіресе жасы ұлғайған адамдарға майлы тамақтарды көп жеуге болмайды. Оның орнына сүт, көкөніс тамақтарын пайдаланған дүрыс. Денсаулық сақтауда дұрыс тамақтаудың маңызы зор. Ал спортпен айналысу — денсаулықты жақсартады. Спорттың ең қарапайым түрі — жүгіру. Күн сайын таңертең үйдің маңайында, саябақта жарты сағатгай жүгіруе болады. Егер жүгіруге дәрігер рұқсат етпесе, таңғы таза ауада серуендеуге болады. Әр түрлі жаттығулар жасауға болады.