1.Ыңғайлас салаластың ішіндегі қайталанбай келетін жалғаулықты атаңыз. A) Да, де. B) Және. C) Сондықтан. D) Бірде. E) Болмаса 2. Баяндауыштары тұлғалас, мағыналас болатын салаластың түрін көрсетіңіз. A) Ыңғайлас. B) Себеп-салдар. C) Түсіндірмелі. D) Қарсылықты. E) Кезектес. 3. Тек жалғаулықты болатын салаластың түрін белгілеңіз. A) Ыңғайлас. B) Себеп-салдар. C) Түсіндірмелі. D) Кезектес. E) Қарсылықты. 4. Түсіндірмелі салалас құрмалас сөйлемді табыңыз. A) Бұл жердің дәнін мен сепкендіктен, өзгеңнен гөрі менің жаным қатты ауырды. B) Сізден сұрайтынымыз мынау: бізге қамқоршы болыңыз. C) Олар қыстаудан шықпайды, өйткені төлді қорада ұстау керек. D) Мал өріске қарай шұбатыла жөнелді. E) Асқар бұл сұраққа жауап таба алмай, ұзақ үнсіз отырды. 5. Жай сөйлемдері жалғаулықты шылаусыз байланысатын салалас түрін атаңыз. Түсіндірмелі. B) Себеп-салдар. C) Ыңғайлас. D) Қарсылықты. E) Кезектес. 6.Бірінші жай сөйлемде сілтеу мәнді сөздер қолданылатын салалас түрін көрсетіңіз. A) Себеп-салдар. B) Кезектес. C) Қарсылықты. D) Түсіндірмелі. E) Ыңғайлас. 7.Қарсылық салалас құрмалас сөйлемді көрсетіңіз. A) Құнанбай Ұлжан қасына отырды да, Мәкіш пен Абайдың жүзіне қарады. B) Сізден сұрайтынымыз мынау: бізге қамқоршы болыңыз. C) Олар қыстаудан шықпайды, өйткені төлді қорада ұстау керек. D) Мал өріске қарай шұбатыла жөнелді. E) Ән басылып қалды, бірақ гитара сазы тоқталған жоқ 8.Құрмалас сөйлемді табыңыз. A) Ол асып та, тасып та сөйлейді. B) Қарағым, бермен екл. C) Ақылды қарттан нақыл шығады! D) Сен, сірә, жексенбі күні келерсің, не дүйсенбі күні келерсің. E) Ерлік көрсеткен ер болар. 9.Салалас құрмалас сөйлемнің неше түрге бөлінетінін көрсетіңіз. A) 2. B) 3. C) 4. D) 5. E) 6. 10.Ешқашан қайталанбай бір-ақ рет келетін жалғаулықты көрсетіңіз. A) Да. B) Та. C) Де. D) Те. E) Және. 11.Салдар мәнді жай сөйлемі бұрын орналасқан жалғаулықты құрмалас сөйлемді анықтаңыз. A) Қостанайдан шыққалы он күн: біз түнде де жүріп келеміз. B) Күріш тұқымы суға қолмен себіледі, өйткені тұқым сепкен суға жүре алмайды. C) Өзгеңнен гөрі менің жаным қаттырақ ауырар еді: бұл егін дәнін қолымнан мен септім ғой. D) Қазір ол сақалың да қырған, киімін де өзгерткен, сондықтан кескін-кейпі де өзгерген. E) Қайыр сөзді әрі қарай тереңдеткісі келмеді, сондықтан әңгіме желісін бұрып жіберді. 12.Себеп мәнді жай сөйлемі бұрын орналасқан құрмалас сөйлемді көрсетіңіз. A) Сізді ешкім шақырған жоқ, сондықтан сіз бармайсыз. B) Амалсыз қонуға тура келді, өйткені мезгіл кешкіріп кетті. C) Мен қорқып тұрмын, неге десеңіз қолың қатты дейді. D) Тереңге балық уылдырық шаша алмайды, неге десең, онда уылдырық оралатын не балдыр, не шөп жоқ. E) Кей металдар табиғатта өте аз және таза түрінде кездесуі сирек. 13.Жалғаулықсыз қарсылықты салаласты көрсетіңіз. A) Құдайдың қарарынан жалбарынып құтылуға болады, бірақ халықтың қарғысынан ешқашан да құтылуға болмайды. B) Апай сені елжіретіп сүймейді де, алайда шыж-быж етіп ұрыспайды да. C) Дүниенің төрт бұрышын тегіс кезіп шығады, бірақ қайда барса да жолы болмайды. D) Баршагүл сәлем беріп еді, - ол қырын қарап кетті. E) Сөз бергенге ерме, бірақ бөз бергенге ер. 14. Шартты бағыныңқы сабақтас сөйлемді белгілеңіз. A) Ұлберген кедей болғанмен, киім-кешектерін таза ұстайтын еді. B) Абай үйге кіргенде, Әбіш бар қағазды оқып шыққан еді. C) Ол заманда ұл балаға бас кеспесе, қан төкпесе, ат қойылмайтын еді. D) Бұл күнде Құнанбай өлсе де, құнанбайлық құрымапты. E) Мен де алға қарайтынмын, бірақ көзіме ештеңе көрінбейтін 15. Салалас құрмалас сөйлемді табыңыз. А) Қонағы домбыра тартса, ол әнімен қосылды. В) Еріншектің ертеңі таусылмас. С) Ұлық болсаң, кішік бол. D) Тоқтататын күш жоқ.. Е) Өзі барып соқтықпайды, бірақ соқтыққанды аямайды.
Орналасқан жері-Арыс өзенінің оң жақ жиегінде
Халқының кәсібі-саудамен айналысады,күріш, бидай өсіреді.
Тарихы-Отырарды Қайырхан басқарған әскерлер алты ай бойы моңғолдардан қорғаған.Басып алғаннан кейін жаулар қаланы түгел өртеп жіберген.Қазір Отырар қаласының орны ғана бар.
Расположение - на правом берегу реки Арысь.
Он занимается торговлей людьми, выращивает рис и пшеницу.
История - Полгода Отрар защищали войска под предводительством Кайрхана, после завоевания враг сжег весь город, теперь там только городище Отрар.
Сөйлемге грамматикалық (морфологиялық+синтаксистік) талдау.
1) Синтаксистік талдау:
Келе жатқан – баяндауыш (не істеген)
Кестелеп тігу – бастауыш (не?)
Адам (ның) – анықтауыш (кімнің?)
Бейнесін,тұлғасын – толықтауыш (несін?)
Халқымызда – толықтауыш (немізде?)
Бұрыннан – пысықтауыш (қашаннан?).
2) Морфологиялық талдау:
1.Адам – түбір сөз (зат есім).
2.Бейнесін
Бейне – түбірі (зат есім),+сі – тәуелдік жалғауының ІІІ жағы,+н – табыс септігі жалғауы.
3.Тұлғасын
Тұлға – түбірі (зат есім),+сы – тәуелдік жалғауының ІІІ жағы,+н – табыс септігі жалғауы.
4.Кестелеп
Кестеле – түбірі (етістік),+п – көсемше жұрнағы.
5.Тігу
Тіг (к) – түбірі (етістік),+у – тұйық етістік жұрнағы.
6.Халқымызда
Хал(ы)қ – түбірі (зат есім),+ымыз – тәуелдік жалғауының І жағы,+да – жатыс септік жалғауы.
7.Бұрыннан
Бұрын – түбірі (үстеу),+нан – шығыс септік жалғауы.
8.Келе
Кел – түбірі (етістік),+е – көсемше жұрнағы.
9.Жатқан
Жат (жатыр) – түбірі (қалып етістігі),+қан – есімше жұрнағы.