Bata2Халқымыз «Батамен ел көгерер, жаңбырмен жер көгерер», «Баталы ер арымас, батасыз ер жарымас». «Жақсы сөз – жарым ырыс» деп текке айтпаған. Адамның адамдығын тілеуіне, пейіліне қарап өлшейтін қазақ баласы айтылған сөзге, тілеген тілекке, берілген батаға ерекше мән берген. Сондықтан той-томалақта, келелі жоралғыларда бір-біріне тілек тілеп, қадірлі қариядан бата алу ықылым заманнан дәстүрімізге айналып, тұрмыс-тіршілігімізбен біте қайнасып кетті. Қазақ бата арқылы ұрпағын адамгершілікке, имандылыққа, ақылдылық мен парасаттылыққа, шешендікке баулыған. Дуалы ауыз қариядан алған ақ бата адамға рух беріп, жігерлендіріп отырған.
Алты алаштың ардақтысы болған би-шешендеріміздің берген баталары ел аузында сақталып халық мұрасына айналып, қазақ фольклорының дербес, шағын жанры ретінде қалыптасты. Ұйқасты, ырғақты болып келетін, тұрақты образдарға негізделетін бата халқымыздың жақсылық пен жамандық, адалдық пен арамдық, обал-сауап тұрғысындағы моральдық-этикалық түсініктерінің айғағы іспетті. Киелі сөзге айналған бата екі түрге бөлінеді: ақ бата, теріс бата. Ақ бата игі ниеттен туғандықтан ел аузында сақталып, жаңғырып дамып отырды да, жақсылыққа ғана құштар халқымыз теріс батаны ұмытуға тырысты. Сондықтан ақ батаның – нәрестеге бата, асқа бата, ұлға бата, қызға бата, келінге бата, жолаушыға бата, жастарға бата, сүндет той батасы, наурыз батасы, ораза айт батасы, жарапазан батасы ас қайыру батасы сияқты түрлері көп. Бата үлгілеріне В.Радлов, Ш.Уәлиханов, А. Васильев, Г. Потанин, сияқты көптеген зерттеушілер назар аударып, жинастырды.
Халқымызда:Уәде-құдай аты-деген сөз бар.Адамның адамгершілігі,адалдығы-уәдесінің беріктілігіменде,оны орындаудағы мықтылығыменде өлшенеді.Сіздерге уәдеге адалдық тұрғысында бір әңгіме айтайын.Ертеде бір жігіт байқаусызда өзге ауылдың бір жігітін өлтіріп алады.Өлген жақтың жұрты:Қанға-қан,жанға-жан беруді сұрап,жігіт өлім жазасына кесіледі.Әлгі жігіт 3күн рұқсат сұрапты."Менің елім алыс еді,еліме барып,қарыздарымды беріп,хоштасып келейін",-деп мұрсат сұрап,қайтып келуге уәде береді.Кім кепіл етеді?-деп халықтан сұрағанда бір қария шыққан көрінеді.Сонымен жігітті еліне жібереді.Уәделі күні жігіт жоқ,қарияға обал болды ау-деп тұрғанда қара терге түсіп, жүкіріп келе жатқан жігіт көрінеді ғой.Жігіттің уәдесіне берік екендігін,өлімнен қорықпай келіп тұрғанына ел сүйсініп,оны кешірген көрінеді.Кейін жігіттен неге қашып кетпей,келгенін сұрағанда:Мен келмесем бүкіл мұсылман қауымының сертке беріктігі бұзылама деп қорықтым,-деген екен.Сертінде тұрып,уәдесін орындаған адам ол шыншыл әрі әділ,адал адам.Уәдені орындаудың ең дұрыс жолы-уәдені бермеу,-деп Наполеон Бонопарт айтқандай уәдені орындауға шамаң келмесе уәде бермеген жөн.Уәде бердің екен,уәдеңе адал бол.
Алты алаштың ардақтысы болған би-шешендеріміздің берген баталары ел аузында сақталып халық мұрасына айналып, қазақ фольклорының дербес, шағын жанры ретінде қалыптасты. Ұйқасты, ырғақты болып келетін, тұрақты образдарға негізделетін бата халқымыздың жақсылық пен жамандық, адалдық пен арамдық, обал-сауап тұрғысындағы моральдық-этикалық түсініктерінің айғағы іспетті. Киелі сөзге айналған бата екі түрге бөлінеді: ақ бата, теріс бата. Ақ бата игі ниеттен туғандықтан ел аузында сақталып, жаңғырып дамып отырды да, жақсылыққа ғана құштар халқымыз теріс батаны ұмытуға тырысты. Сондықтан ақ батаның – нәрестеге бата, асқа бата, ұлға бата, қызға бата, келінге бата, жолаушыға бата, жастарға бата, сүндет той батасы, наурыз батасы, ораза айт батасы, жарапазан батасы ас қайыру батасы сияқты түрлері көп. Бата үлгілеріне В.Радлов, Ш.Уәлиханов, А. Васильев, Г. Потанин, сияқты көптеген зерттеушілер назар аударып, жинастырды.
Уәдеге адалдық.
Халқымызда:Уәде-құдай аты-деген сөз бар.Адамның адамгершілігі,адалдығы-уәдесінің беріктілігіменде,оны орындаудағы мықтылығыменде өлшенеді.Сіздерге уәдеге адалдық тұрғысында бір әңгіме айтайын.Ертеде бір жігіт байқаусызда өзге ауылдың бір жігітін өлтіріп алады.Өлген жақтың жұрты:Қанға-қан,жанға-жан беруді сұрап,жігіт өлім жазасына кесіледі.Әлгі жігіт 3күн рұқсат сұрапты."Менің елім алыс еді,еліме барып,қарыздарымды беріп,хоштасып келейін",-деп мұрсат сұрап,қайтып келуге уәде береді.Кім кепіл етеді?-деп халықтан сұрағанда бір қария шыққан көрінеді.Сонымен жігітті еліне жібереді.Уәделі күні жігіт жоқ,қарияға обал болды ау-деп тұрғанда қара терге түсіп, жүкіріп келе жатқан жігіт көрінеді ғой.Жігіттің уәдесіне берік екендігін,өлімнен қорықпай келіп тұрғанына ел сүйсініп,оны кешірген көрінеді.Кейін жігіттен неге қашып кетпей,келгенін сұрағанда:Мен келмесем бүкіл мұсылман қауымының сертке беріктігі бұзылама деп қорықтым,-деген екен.Сертінде тұрып,уәдесін орындаған адам ол шыншыл әрі әділ,адал адам.Уәдені орындаудың ең дұрыс жолы-уәдені бермеу,-деп Наполеон Бонопарт айтқандай уәдені орындауға шамаң келмесе уәде бермеген жөн.Уәде бердің екен,уәдеңе адал бол.