Қазақтай қайсар халықтың бүгінгі Көшбасшысы, елін сүйген, елі сүйген Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «2015 жылы Қазақ хандығының құрылуына 550 жыл толады!» деп жариялау жасағаны баршамызға мәлім … Бұл ақ түйенің қарны жарылған күн!
Иә, мен — бақытты ұрпақпын, өйткені мен осындай күндерде өмір сүріп жатырмын. Өз басым «адам өзінің ата-бабаларының тарихын білмей, болашаққа ешқандай қадам баса алмайды» деген пікірге толықтай қосыламын және осы бейбіт күнге қалай, кімнің арқасында жеткенімізді білу, сол туралы құнды деректерді игеру біздің бүгінгі парызымыз деп есептеймін.
Уақыт, шіркін, неткен жүйрік едің?! Кеше ғана алғашқы деп таныған көшбасшылармыз Керей мен Жәнібек бастаған қайсар халқымыз өз іргетасын қалауда қаншама қиындықтан тайсалмай өтіп, қаншама белестерді бағындырса, ал бүгін басқа елдермен терезесі тең, экономикасы қарқынды дамуға бет алған, өзгеге үлгі көрсетер мемлекеттердің біріне айналып отырмыз. Бұл зор мәртебе емес пе?!
Иә, мәртебеге жету оңай боп па? Бір сәт артқа көз салсам, сонау 1465 жылдары қазақ халқы өзінің Мәңгілік ел болу жолындағы алғашқы қадамдарын жасай бастаған еді. Тарихшылардың айтуынша, Қазақ хандығының Орталық Азия картасында пайда болуы жарты әлемді тізе бүктірген Шынғыс хан қолбасшы дәуірінен басталмақшы. Керей мен Жәнібек бабамыз Шу мен Талас аймақтарында желбіреген туымызды көкке көтеріп, қазақтың кім екенін жұртқа танытты! Осындай қазақ халқының алтын тарихында XV ғасырдың ортасы және XX ғасырдың соңы ерекше орын алған. Ерекшеліктің басты белгісі – ұлттық мемлекетіміздің дамыуы, қалыптасуы болса, ал басты оқиғасы- Қазақ хандығаның құрылуы мен Қазақстан Республикасының тәуелсіз ел атануы. Бұл жерде Қазақ хандығының негізін қалаушы, алғашқы қазақ ханы Керей бабамыздың орны бөлек. Ортағасырлық тарихшы Махмуд бен Уәлидің зерттеуі бойынша алғашқы қазақ ханы Керей болғанынан хабардармыз. Жазба және тарихи зерттеулерде ең алғашқы қазақ ханының есімі -Герей, Кирай, Керей түрінде кездеседі екен. Қазақ тілінде жазылған әдебиеттер мен зерттеулерде соңғы Керей атты есім жиі және тұрақты пайдаланылатындықтан, біз де осы аты аңызға айналған есімді мойындаймыз. «Мұндай есімнің Алтын Орда дәуіріне дейінгі араб және парсы тілдеріндегі деректерде кездеспеуіне және де тек қана осы дәуірде ғана Шыңғыс ұрпақтары мен көшпелі қоғамның жоғарғы тобы арасында жиі кездесуіне қарағанда бұл сөздің негізі «ержүрек», «батыл», «алып», «берік» деген мағынаны білдіруі керек» деген тарихшыларымыздың пікіріне мен де қосыламын. Керей ханның тегі Жошы ханның тұңғыш ұлы – Орда Еженнен бастау алып, оның ұлы Сасы бұқа, одан Ерзен, Ерзеннен Шымтай және де оның ұлы Орыс хан болып жалғасады. Орыс ханнан бастап, Керей ханға дейінгі шежіренің ортағасырлық деректерде керемет сақталғанына көппен бірге мен де қуаныштымын. «Муизз ал-ансабтың» дерегінен Орыс ханның яғни: 8 ұл және 7 қызы болғанына көз жеткіздік. Бірінші ұл – Тоқтақия. Оның үш мұрагері және үш гүлдей нәзік әрі көздің жауын алар қыздары болған. Орыс хан, оның ұлы Тоқтақия, оның ұлы Анике Болат және оның ұлы – Керей хан болып жалғасады.
Қазақтай қайсар халықтың бүгінгі Көшбасшысы, елін сүйген, елі сүйген Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «2015 жылы Қазақ хандығының құрылуына 550 жыл толады!» деп жариялау жасағаны баршамызға мәлім … Бұл ақ түйенің қарны жарылған күн!
Иә, мен — бақытты ұрпақпын, өйткені мен осындай күндерде өмір сүріп жатырмын. Өз басым «адам өзінің ата-бабаларының тарихын білмей, болашаққа ешқандай қадам баса алмайды» деген пікірге толықтай қосыламын және осы бейбіт күнге қалай, кімнің арқасында жеткенімізді білу, сол туралы құнды деректерді игеру біздің бүгінгі парызымыз деп есептеймін.
Уақыт, шіркін, неткен жүйрік едің?! Кеше ғана алғашқы деп таныған көшбасшылармыз Керей мен Жәнібек бастаған қайсар халқымыз өз іргетасын қалауда қаншама қиындықтан тайсалмай өтіп, қаншама белестерді бағындырса, ал бүгін басқа елдермен терезесі тең, экономикасы қарқынды дамуға бет алған, өзгеге үлгі көрсетер мемлекеттердің біріне айналып отырмыз. Бұл зор мәртебе емес пе?!
Иә, мәртебеге жету оңай боп па? Бір сәт артқа көз салсам, сонау 1465 жылдары қазақ халқы өзінің Мәңгілік ел болу жолындағы алғашқы қадамдарын жасай бастаған еді. Тарихшылардың айтуынша, Қазақ хандығының Орталық Азия картасында пайда болуы жарты әлемді тізе бүктірген Шынғыс хан қолбасшы дәуірінен басталмақшы. Керей мен Жәнібек бабамыз Шу мен Талас аймақтарында желбіреген туымызды көкке көтеріп, қазақтың кім екенін жұртқа танытты! Осындай қазақ халқының алтын тарихында XV ғасырдың ортасы және XX ғасырдың соңы ерекше орын алған. Ерекшеліктің басты белгісі – ұлттық мемлекетіміздің дамыуы, қалыптасуы болса, ал басты оқиғасы- Қазақ хандығаның құрылуы мен Қазақстан Республикасының тәуелсіз ел атануы. Бұл жерде Қазақ хандығының негізін қалаушы, алғашқы қазақ ханы Керей бабамыздың орны бөлек. Ортағасырлық тарихшы Махмуд бен Уәлидің зерттеуі бойынша алғашқы қазақ ханы Керей болғанынан хабардармыз. Жазба және тарихи зерттеулерде ең алғашқы қазақ ханының есімі -Герей, Кирай, Керей түрінде кездеседі екен. Қазақ тілінде жазылған әдебиеттер мен зерттеулерде соңғы Керей атты есім жиі және тұрақты пайдаланылатындықтан, біз де осы аты аңызға айналған есімді мойындаймыз. «Мұндай есімнің Алтын Орда дәуіріне дейінгі араб және парсы тілдеріндегі деректерде кездеспеуіне және де тек қана осы дәуірде ғана Шыңғыс ұрпақтары мен көшпелі қоғамның жоғарғы тобы арасында жиі кездесуіне қарағанда бұл сөздің негізі «ержүрек», «батыл», «алып», «берік» деген мағынаны білдіруі керек» деген тарихшыларымыздың пікіріне мен де қосыламын. Керей ханның тегі Жошы ханның тұңғыш ұлы – Орда Еженнен бастау алып, оның ұлы Сасы бұқа, одан Ерзен, Ерзеннен Шымтай және де оның ұлы Орыс хан болып жалғасады. Орыс ханнан бастап, Керей ханға дейінгі шежіренің ортағасырлық деректерде керемет сақталғанына көппен бірге мен де қуаныштымын. «Муизз ал-ансабтың» дерегінен Орыс ханның яғни: 8 ұл және 7 қызы болғанына көз жеткіздік. Бірінші ұл – Тоқтақия. Оның үш мұрагері және үш гүлдей нәзік әрі көздің жауын алар қыздары болған. Орыс хан, оның ұлы Тоқтақия, оның ұлы Анике Болат және оның ұлы – Керей хан болып жалғасады.