Өскемен қаласы 1720 жылы ұлы мәртебелі І Петр патшалық құрып тұрғанда қамал-бекініс ретінде салынған еді. 1868 жылы Өскеменге қала статусы берілді. Қалада сауда, ауылшаруашылығы өнімдерін өңдейтін өндіріс орындары дами бастады, айлақ (пристань) құрылысы басталды. Кейіннен жеңілөнеркәсіп, теміржол құрылысы салына бастады.
Өскемен Қазақстанның батыс-шығыс бөлігінде Ертіс пен Үлбі өзендерінің сағасында орналасқан; көлемі 54,4мың га жерді алып жатыр. Табиғаты өткір континенталды. Қала халқын 320,2 мың адам құрайды. Қазіргі күні Өскеменде 76,8 мың зейнеткер ( жалпы санының 23,9 %) құрайды, оның 2476 –ы Ұлы Отан соғысына қатысқан адамдар.
Қазіргі Өскемен Қазақстандағы түсті металдар орталығының бірінен саналады. Аймақтың жетекші салалары – түсті металдар өндіру, машина жасау. Өскемен қаласы бойынша 6072 шаруашылық субьектісі, 143 акционерлік қоғам, 2335 жауапкершілігі шектеулі серіктестік, 48 шаруа қожалығы, 1333 сауда кәсіпорны тіркелген. Өскемен қаласының ірі және орта кәсіпорындары мен ұйымдарына 78,7 мың адам еңбекке тартылған, оның ішінде 31,4 мың адам өндіріс сферасында, 5,8 мың адам - құрлыста, 16,1 мың. адам – білім мен денсаулық сақтау саласында, 9,7 мың. адам саудада, 10,3 мың адам – көлік пен байланыс саласында т.б. еңбек етеді.
ХІХ ғасырдың басында Ресей үкіметі өзінің оңтүстік Сібір аумағын кеңейтіп, шекарадағы әскери қорғаныс шебін күшейтті. 1720 жылдың 12 тамызы күні Ресей армиясының әскери отряды Ертіс пен Үлбі өзендерінің түйіскен жеріне келіп тоқтап, қамал құрлысын бастады. Бұл күн Өскемен қаласының негізі қаланған күн болып саналады.
І Петр дәуірінде тұрғызылған бұл қаланың өз заманына сәйкес келбеті және қала құрлысын дамыту жоспары болды.
1845 жылы бұрынғы бекіністің, яғни қала құрлысын одан әрі дамытудың негізгі жобасы бекітілді. Бұл жоба бойынша қала аумағының құрлысы солтүстік бағытта дамыды. Қала негізін шіркеулер мен дүкендер, көпшілік орындар қалады. Сауда алаңдары бұрынғы бейіттердің орнына орналасып жатты. Шөп, ағаш сататын алаңдар бұрынғы бейіттің орны (Орджоникидзе мен Ушанов көшелерінің қиылысқан жері) қазір қаланың негізгі алаңдарының біріне айналған. Бұрынғы мұсылмандар зиратының орнына бүгінгі күні Орталық базар орналасқан.
90 – жылдардағы экономикалық қыспақ кезеңінде батыс-шығыс өндірістік тармағы және сол жағалауды игеру қатты қолға алынды. Бүгінгі күні қала орталығында күрделі жөндеу жүргізу тоқтатылған. Оның себебі қала ішіндегі құрлыс салуға жоспарланған аумақтардан маңыздылығы екінші қатардағы құрлыс обьектілері орын алған, сол сияқты, қала халқының санының азаюына байланысты (соңғы 10 жыл ішінде 3,2 % ке азайған,) тұрғын үйлер салу нарығына сұраныс төмендеген. Осыған байланысты тұрғын үй құрлысы да баяу дамуда.
1997 жылы қаланың билік үкіметі «Болашақта Өскемен қаласын дамыту концепциялары» жөнінде Өскемен, Петербург, Алматы, Новосибир қалаларының ірі жобалау ұйымдары арасында байқау жариялады. Негізгі қала құрлысын сол жағалауда, Ертіс өзенінің жағалауында дамыту ұсынылды. Әкімшілік, іскерлік және мәдени орталықтар қаланың тарихи бөлігіне орналасады. Транспорт схемасынан жаңа көпірлер мен магистралдар орын алатын болады. Қала аумағында су және теміржол транспортын пайдалану көзделініп отыр.
2005 жылғы сәуірдегі айындағы мәліметтерге сәйкес Өскемен қаласында халқының саны жедел деректер бойынша 301,4 мың адамды құрады. 2004 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда бұл көрсеткіш 98,9%-ды құрап 3,2 мың адамға азайды. Соның ішінде қала халқы – 290,7 мың адамды (98,8%), ауыл халқы – 10,7 мың адамды (101,9%) құрады.
Өскемен қаласында ауыл шаруашылық өнімдерін өндірумен 5 ауыл шауашылық құрылымы, 18 шаруа қожалығы және қолдарында мал ұстайтын 3,5 мыңнан астам үй шаруашылықтары айналысты. Ағымдағы жылғы қаңтар-наурызда шаруашылықтарның барлық санаттарымен союға өткізілген мал құстың тірілей салмағы 452,8 тоннаны құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 5,7%-ға артық. 3178 тонна сиыр сүті (өткен жылдың сәйкес кезеңіне қатысты алғанда 100,3%) мен 1099,9 мың дана жұмыртқа өндірілді. 2005 жылғы қаңтар-мамыр айларында шаруашылықтың барлық санаттарымен 3431 бас бұзау, 4425 бас торай, 2626 бас қозы мен лақ, 179 бас құлын алынды.
Қорыта айтқанда, Өскемен қаласы өзінің 280 жылдық жүріп өткен жолында әлеуметтік, экономикалық және саяси дамудың барлық факторларын бастан өткерді. Бірақта қандай құбылыстар мен оқиғалар болып өтсе де өзіндік салт - дәстүрлері мен мәдениетін жоғалтқан жоқ
Творы П. Броўкі называюць паэтычным летапісам народнага жыцця. Удакладнім: аднаго яго боку. I гэты бок жыцця «адбіты» , адлюстраваны жыццесцвярджальна, аптымістычна, пафасна ў творчасці П. Броўкі: У добрым калгасе бліз Нёмна сівога Я знаў аднаго каваля маладога. . . ..Не зоркім паглядам, не постаццю гнуткай Праславіўся хлопец — праславілі рукі. Мне нават казалі ў калгасе аднойчы: «Ён выкуе месяц, як толькі захоча. Павесіць паўноччу на белай бярозе — Каторы сапраўдны — ніяк не адрозніш! » Пафас творчасці паэта вызначае тэма працы, размах аднаўленчага будаўніцтва (вершы «Каваль» , «Архітэктар» , «Бондар» , паэма «Хлеб» ) . «Не буду я стаяць на раздарожжы, вачамі сумнымі глядзець удалячынь» , — гэта катэгарычная заява яго лірычнага героя шмат у чым вызначае і сутнасць паэзіі П. Броўкі. У ёй пераважае адно пачуццё — аптымізм. Акрамя паэзіі ваеннага перыяду, у якой гучаць трывожныя і трагічныя ноты, а вершы сапраўды напісаны голасам сыноўняга сэрца, у яго творчасці няма «змрочных фарбаў». Сёння мы ведаем, што час, у які выпала нарадзіцца і жыць паэту, не мог быць падставай для падобнага бязмежнага аптымізму. Магчыма, матывам яго стала бязмежная ўдзячнасць П. Броўкі за ўсё, чаго дасягнуў у жыцці. Дзяцінства незабыўны час! Я рос паміж дажджоў, вятроў Я пераходзіў з класа ў клас — Ад качак, свінняў да кароў. Наўрад ці сціплы, чулы чалавек, якім быў П. Броўка, паступіўся сваім сумленнем і быў няшчырым, калі славіў час і чалавека працы, якому, як і яму, выпала жыць у гэтым часе. I такім бачыўся, такім усведамляўся ён паэту. Толькі добры калгас «бліз Нёмана сівога» , толькі кавалёў і бондараў, якіх «праславілі рукі», ён ведаў. У гэтым плане творчасць паэта цікавая для нас і як сведчанне таго часу і яго ўплыву на творцу. Звернемся да твораў П. Броўкі, якія вытрымалі выпрабаванне не тым часам, у які ён пісаў, а часам наогул, які з'яўляецца самым суддзёй. А вытрымала выпрабаванне найперш яго лірыка, матывам якой было святое пачуццё да Радзімы і ў час ваеннага ліхалецця, і ў мірны час. Лірычны герой верша «Рана» — салдат-патрыёт. Восем ран пакінула на яго целе вайна, але самая незагойная — рана на целе паланёнай Радзімы. I загаіць яе можа толькі зварот на вольную зямлю: ...Каб чабору таго, Каб тае медуніцы, Каб паветра з бароў, Што пад Мінскам у нас. Назва эпічнага верша «Кастусь Каліноўскі» вонкава супярэчыць зместу яго, бо верш пра подзвігі партызан у гады Вялікай Айчыннай вайны. Галоўны герой верша — партызан Каліна. Фантастычным прыёмам славіцца яго сіла, якой ён бароніць людзей ад фашыстаўКалі ён пачуе, як ворагі скачуць, Калі ён пачуе сірочыя плачы. . . Будзь ён пад Бугам ці далей дзе, можа, Ён шабляй дастане да самай Бярозы, Да сэрцаў варожых, I кацяцца голавы катаў у лозы. Пра партызана складаюць легенды, а па беларускай зямлі «пайшла пагалоска» : зноў з'явіўся Кастусь Каліноўскі. «Сілай магутны, душою агністы» , ён наводзіць жах на ворагаў, яго кулі даганяюць варожую варту за сотні кіламетраў і вызваляюць дзяўчат з палону. Назвай твора, параўнаннем звычайнага сялянскага хлопца з правадыром паўстання 1863 г. , фальклорнымі рэмінісцэнцыямі паэт сцвярджае думку, што ў самы крытычны для Радзімы час патрэбна незвычайная сіла і любоў да народа, роўная сіле і любві Каліноўскага. Ідэя верша «Родныя словы» сфармулявана ў радках, што сталі крылатымі: Дзяды і бацькі нашу мову стваралі, Каб звонка звінела, была, як агонь. Выдатную і пераканаўчую форму выяўлення думкі, што мова — душа народа, што тварэц мовы — народ, абраў паэт: ён слухае «гаваркія» родныя словы: «Як многа гавораць мне назвы такія.. . » А назвы родныя роднай зямлі гавораць пра самае галоўнае: «што продкі любілі спакойную працу» , што «трываць не хацелі абразы і слёз»
Өскемен қаласы 1720 жылы ұлы мәртебелі І Петр патшалық құрып тұрғанда қамал-бекініс ретінде салынған еді. 1868 жылы Өскеменге қала статусы берілді. Қалада сауда, ауылшаруашылығы өнімдерін өңдейтін өндіріс орындары дами бастады, айлақ (пристань) құрылысы басталды. Кейіннен жеңілөнеркәсіп, теміржол құрылысы салына бастады.
Өскемен Қазақстанның батыс-шығыс бөлігінде Ертіс пен Үлбі өзендерінің сағасында орналасқан; көлемі 54,4мың га жерді алып жатыр. Табиғаты өткір континенталды. Қала халқын 320,2 мың адам құрайды. Қазіргі күні Өскеменде 76,8 мың зейнеткер ( жалпы санының 23,9 %) құрайды, оның 2476 –ы Ұлы Отан соғысына қатысқан адамдар.
Қазіргі Өскемен Қазақстандағы түсті металдар орталығының бірінен саналады. Аймақтың жетекші салалары – түсті металдар өндіру, машина жасау. Өскемен қаласы бойынша 6072 шаруашылық субьектісі, 143 акционерлік қоғам, 2335 жауапкершілігі шектеулі серіктестік, 48 шаруа қожалығы, 1333 сауда кәсіпорны тіркелген. Өскемен қаласының ірі және орта кәсіпорындары мен ұйымдарына 78,7 мың адам еңбекке тартылған, оның ішінде 31,4 мың адам өндіріс сферасында, 5,8 мың адам - құрлыста, 16,1 мың. адам – білім мен денсаулық сақтау саласында, 9,7 мың. адам саудада, 10,3 мың адам – көлік пен байланыс саласында т.б. еңбек етеді.
ХІХ ғасырдың басында Ресей үкіметі өзінің оңтүстік Сібір аумағын кеңейтіп, шекарадағы әскери қорғаныс шебін күшейтті. 1720 жылдың 12 тамызы күні Ресей армиясының әскери отряды Ертіс пен Үлбі өзендерінің түйіскен жеріне келіп тоқтап, қамал құрлысын бастады. Бұл күн Өскемен қаласының негізі қаланған күн болып саналады.
І Петр дәуірінде тұрғызылған бұл қаланың өз заманына сәйкес келбеті және қала құрлысын дамыту жоспары болды.
1845 жылы бұрынғы бекіністің, яғни қала құрлысын одан әрі дамытудың негізгі жобасы бекітілді. Бұл жоба бойынша қала аумағының құрлысы солтүстік бағытта дамыды. Қала негізін шіркеулер мен дүкендер, көпшілік орындар қалады. Сауда алаңдары бұрынғы бейіттердің орнына орналасып жатты. Шөп, ағаш сататын алаңдар бұрынғы бейіттің орны (Орджоникидзе мен Ушанов көшелерінің қиылысқан жері) қазір қаланың негізгі алаңдарының біріне айналған. Бұрынғы мұсылмандар зиратының орнына бүгінгі күні Орталық базар орналасқан.
90 – жылдардағы экономикалық қыспақ кезеңінде батыс-шығыс өндірістік тармағы және сол жағалауды игеру қатты қолға алынды. Бүгінгі күні қала орталығында күрделі жөндеу жүргізу тоқтатылған. Оның себебі қала ішіндегі құрлыс салуға жоспарланған аумақтардан маңыздылығы екінші қатардағы құрлыс обьектілері орын алған, сол сияқты, қала халқының санының азаюына байланысты (соңғы 10 жыл ішінде 3,2 % ке азайған,) тұрғын үйлер салу нарығына сұраныс төмендеген. Осыған байланысты тұрғын үй құрлысы да баяу дамуда.
1997 жылы қаланың билік үкіметі «Болашақта Өскемен қаласын дамыту концепциялары» жөнінде Өскемен, Петербург, Алматы, Новосибир қалаларының ірі жобалау ұйымдары арасында байқау жариялады. Негізгі қала құрлысын сол жағалауда, Ертіс өзенінің жағалауында дамыту ұсынылды. Әкімшілік, іскерлік және мәдени орталықтар қаланың тарихи бөлігіне орналасады. Транспорт схемасынан жаңа көпірлер мен магистралдар орын алатын болады. Қала аумағында су және теміржол транспортын пайдалану көзделініп отыр.
2005 жылғы сәуірдегі айындағы мәліметтерге сәйкес Өскемен қаласында халқының саны жедел деректер бойынша 301,4 мың адамды құрады. 2004 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда бұл көрсеткіш 98,9%-ды құрап 3,2 мың адамға азайды. Соның ішінде қала халқы – 290,7 мың адамды (98,8%), ауыл халқы – 10,7 мың адамды (101,9%) құрады.
Өскемен қаласында ауыл шаруашылық өнімдерін өндірумен 5 ауыл шауашылық құрылымы, 18 шаруа қожалығы және қолдарында мал ұстайтын 3,5 мыңнан астам үй шаруашылықтары айналысты. Ағымдағы жылғы қаңтар-наурызда шаруашылықтарның барлық санаттарымен союға өткізілген мал құстың тірілей салмағы 452,8 тоннаны құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 5,7%-ға артық. 3178 тонна сиыр сүті (өткен жылдың сәйкес кезеңіне қатысты алғанда 100,3%) мен 1099,9 мың дана жұмыртқа өндірілді. 2005 жылғы қаңтар-мамыр айларында шаруашылықтың барлық санаттарымен 3431 бас бұзау, 4425 бас торай, 2626 бас қозы мен лақ, 179 бас құлын алынды.
Қорыта айтқанда, Өскемен қаласы өзінің 280 жылдық жүріп өткен жолында әлеуметтік, экономикалық және саяси дамудың барлық факторларын бастан өткерді. Бірақта қандай құбылыстар мен оқиғалар болып өтсе де өзіндік салт - дәстүрлері мен мәдениетін жоғалтқан жоқ
Творы П. Броўкі называюць паэтычным летапісам народнага жыцця. Удакладнім: аднаго яго боку. I гэты бок жыцця «адбіты» , адлюстраваны жыццесцвярджальна, аптымістычна, пафасна ў творчасці П. Броўкі: У добрым калгасе бліз Нёмна сівога Я знаў аднаго каваля маладога. . . ..Не зоркім паглядам, не постаццю гнуткай Праславіўся хлопец — праславілі рукі. Мне нават казалі ў калгасе аднойчы: «Ён выкуе месяц, як толькі захоча. Павесіць паўноччу на белай бярозе — Каторы сапраўдны — ніяк не адрозніш! » Пафас творчасці паэта вызначае тэма працы, размах аднаўленчага будаўніцтва (вершы «Каваль» , «Архітэктар» , «Бондар» , паэма «Хлеб» ) . «Не буду я стаяць на раздарожжы, вачамі сумнымі глядзець удалячынь» , — гэта катэгарычная заява яго лірычнага героя шмат у чым вызначае і сутнасць паэзіі П. Броўкі. У ёй пераважае адно пачуццё — аптымізм. Акрамя паэзіі ваеннага перыяду, у якой гучаць трывожныя і трагічныя ноты, а вершы сапраўды напісаны голасам сыноўняга сэрца, у яго творчасці няма «змрочных фарбаў». Сёння мы ведаем, што час, у які выпала нарадзіцца і жыць паэту, не мог быць падставай для падобнага бязмежнага аптымізму. Магчыма, матывам яго стала бязмежная ўдзячнасць П. Броўкі за ўсё, чаго дасягнуў у жыцці. Дзяцінства незабыўны час! Я рос паміж дажджоў, вятроў Я пераходзіў з класа ў клас — Ад качак, свінняў да кароў. Наўрад ці сціплы, чулы чалавек, якім быў П. Броўка, паступіўся сваім сумленнем і быў няшчырым, калі славіў час і чалавека працы, якому, як і яму, выпала жыць у гэтым часе. I такім бачыўся, такім усведамляўся ён паэту. Толькі добры калгас «бліз Нёмана сівога» , толькі кавалёў і бондараў, якіх «праславілі рукі», ён ведаў. У гэтым плане творчасць паэта цікавая для нас і як сведчанне таго часу і яго ўплыву на творцу. Звернемся да твораў П. Броўкі, якія вытрымалі выпрабаванне не тым часам, у які ён пісаў, а часам наогул, які з'яўляецца самым суддзёй. А вытрымала выпрабаванне найперш яго лірыка, матывам якой было святое пачуццё да Радзімы і ў час ваеннага ліхалецця, і ў мірны час. Лірычны герой верша «Рана» — салдат-патрыёт. Восем ран пакінула на яго целе вайна, але самая незагойная — рана на целе паланёнай Радзімы. I загаіць яе можа толькі зварот на вольную зямлю: ...Каб чабору таго, Каб тае медуніцы, Каб паветра з бароў, Што пад Мінскам у нас. Назва эпічнага верша «Кастусь Каліноўскі» вонкава супярэчыць зместу яго, бо верш пра подзвігі партызан у гады Вялікай Айчыннай вайны. Галоўны герой верша — партызан Каліна. Фантастычным прыёмам славіцца яго сіла, якой ён бароніць людзей ад фашыстаўКалі ён пачуе, як ворагі скачуць, Калі ён пачуе сірочыя плачы. . . Будзь ён пад Бугам ці далей дзе, можа, Ён шабляй дастане да самай Бярозы, Да сэрцаў варожых, I кацяцца голавы катаў у лозы. Пра партызана складаюць легенды, а па беларускай зямлі «пайшла пагалоска» : зноў з'явіўся Кастусь Каліноўскі. «Сілай магутны, душою агністы» , ён наводзіць жах на ворагаў, яго кулі даганяюць варожую варту за сотні кіламетраў і вызваляюць дзяўчат з палону. Назвай твора, параўнаннем звычайнага сялянскага хлопца з правадыром паўстання 1863 г. , фальклорнымі рэмінісцэнцыямі паэт сцвярджае думку, што ў самы крытычны для Радзімы час патрэбна незвычайная сіла і любоў да народа, роўная сіле і любві Каліноўскага. Ідэя верша «Родныя словы» сфармулявана ў радках, што сталі крылатымі: Дзяды і бацькі нашу мову стваралі, Каб звонка звінела, была, як агонь. Выдатную і пераканаўчую форму выяўлення думкі, што мова — душа народа, што тварэц мовы — народ, абраў паэт: ён слухае «гаваркія» родныя словы: «Як многа гавораць мне назвы такія.. . » А назвы родныя роднай зямлі гавораць пра самае галоўнае: «што продкі любілі спакойную працу» , што «трываць не хацелі абразы і слёз»