«Қазақ ертегілері», Мұхтар Әуезовтің Е. Ысмайыловпен бірге жазған мақаласы. Қазақ КСР ғылым академиясының Тіл мен әдебиет институты әзірлеген «Қазақ ертегілері» жинағының 1-томына жазылған алғы сөз. Кітап Қазақстан мемлекеттік көркем әдебиет ба ж. шыққан (7-36-беттер). Әуезов бұрынғы ойларын дамыта отырып, ертегілердің туу тарихына шолу жасаған, зерттелуі, жиналуы, түрлері, көркемдік қасиеттері жайында жан-жақты талдау жүргізген. Ертегілердің турлерін зерттеген белімде көптеген халықтардың туыстық, тілдік жақындықтары, шаруашылығында, тұрмысында ұқсастықтар болғандықтан ертектері де болған ұқсас дейді. Тіпті қазақ, қырғыз, өзбек, түрікмен халықтарының көптеген ертегілерінің ортақ екенін көрсеткен. Орыс ғалымдарының ертек жанрын зерттеу, жүйелеу жолдарын қарастыра келе қазақ ертегілерін баспаға дайындаумен байланысты оның өзін терт салаға беледі:
«Қазақ ертегілері», Мұхтар Әуезовтің Е. Ысмайыловпен бірге жазған мақаласы. Қазақ КСР ғылым академиясының Тіл мен әдебиет институты әзірлеген «Қазақ ертегілері» жинағының 1-томына жазылған алғы сөз. Кітап Қазақстан мемлекеттік көркем әдебиет ба ж. шыққан (7-36-беттер). Әуезов бұрынғы ойларын дамыта отырып, ертегілердің туу тарихына шолу жасаған, зерттелуі, жиналуы, түрлері, көркемдік қасиеттері жайында жан-жақты талдау жүргізген. Ертегілердің турлерін зерттеген белімде көптеген халықтардың туыстық, тілдік жақындықтары, шаруашылығында, тұрмысында ұқсастықтар болғандықтан ертектері де болған ұқсас дейді. Тіпті қазақ, қырғыз, өзбек, түрікмен халықтарының көптеген ертегілерінің ортақ екенін көрсеткен. Орыс ғалымдарының ертек жанрын зерттеу, жүйелеу жолдарын қарастыра келе қазақ ертегілерін баспаға дайындаумен байланысты оның өзін терт салаға беледі:
1) қиял-ғажайып ертегілер,2) сыншыл ертегі,3) кұлық-күлкі ертегі,4) өтірік ертегілер.
Алайда қазақ әдебиеті тарихының 1-томын жазумен байланысты ертегілеріміздің ерекшелігі кеңірек тексерілді, оны жіктеуді негізінен үшке беледі:
1) қиял-ғажайып ертегі,2) хайуанаттар жайындағы ертегі,3) сыншыл ертегілер.
Тема : зображення туги за рідним краєм.
Ідея: співчуття козакові, що не знайшов своєї долі.
Основна думка: наймиліше у рідній стороні.
Сталі епітети: синє море, неньку старенькую, молоду дівчину, шляхи биті.
Порівняння: тече вода в синє море, та не витікає.
Персоніфікація: грає море, грає серце, думка говорить.
Гіпербола: «пішов козак світ за очі».
Метафора: грає серце козацькеє, а журавлі летять собі додому ключами, шляхи биті заросли тернами.
Паралелізм: «Тече вода в синє море, та не витікає, шука козак свою долю, а долі немає»;
«Грає синє море, грає серце козацькеє»;
«Сидить козак на тім боці, грає синє море. Думав, доля зустрінеться – спіткалося горе»;
«А журавлі летять собі додому ключами. Плаче козак — шляхи биті заросли тернами».
Звертання: «Куди ти йдеш, не спитавшись? На кого покинув батька, неньку стар