Тау жыныстары — жер қабығында бірнеше тектен қосылған минералдық тау жыныстары, минералдардың немесе органикалық заттың қатқан немесе қатпаған жиынтығы. Тау жыныстары шығу тегіне қарай мынадай үш үлкен топқа бөлінеді:
магмалық тау жыныстары
шөгінді тау жыныстары
метаморфтық тау жыныстары
Минералдардың барлығы «мономинералды» және «полиминералды» болып екіге бөлінеді. Мономинералды дегеніміз — тек бір ғана химиялық қосылыстан (мысалы, кварц, пирит), ал полиминералды дегеніміз — бірнеше химиялық қосылыстан (минералдардың басым көпшілігі) тұратын минерал. Минералдар жиынтығының құрылуының бірнеше жолы бар:
Жер бетіндегі үдерістердің кезіндегі шөгінді тау жыныстарын құрайтын дәндердің қосылып өсуі немесе бөлінуі;
Атпалы тау жыныстарын құрайтын магманың кристалдануы; және
Сыртқы жағдайдың (мысалы, қысым мен температура) өзгеруі нәтижесінде метаморфозды тау жынысын құрайтын заттың қатты күйіндегі қайта кристалдануы.
Тау жыныстың осы үш түрі бір-бірінен дәндерінің арасындағы қарым-қатынасымен (текстурасымен) ерекшеленеді.
Шөгінді тау жыныстары келесі сипаттармен ерекшеленеді:
Дәнаралық шөкпе немесе ұсақ дәнаралық лай ұстап тұрған жұмыр немесе қырлы дәндер;
Ұзын біліктерінің негізгі бағытын көрсететін саз минералдардың ұсақ жиынтықтары;
Дәндердің арасында түзу шеттері мен үштік жалғастарды көрсететін минералдардың кристалды жиынтығы (мысалы, кәлсит);
Кәлситтің кесекаралық шөкпесі немесе ұсақ кесекаралық лай ұстап тұрған қазбалы кесектердің жиынтығы;
Органикалық заттың жиынтығы (мысалы, лигнит немесе көмір).
Барлық атпалы тау жыныстар байланыспалы текстурасын көрсететін минералдардың жиынтығымен ерекшеленеді.
Метаморфозды тау жыныстары келесі сипаттармен ерекшеленеді:
Ұзын біліктерінің негізгі бағытын көрсететін кристалды минералдардың жиынтықтары;
Теңмөлшерлі және еркін бағытты теңмөлшерлі емес минералдардың кристалды жиынтығы;
Жапсарлы, ангедралды, кейде сорайған минералдардың өте ұсақ дәнді жиынтығы
Задача 1. Запишите уравнения реакций, при которых можно получить кислород в лаборатории.
В лаборатории кислород можно получить в результате термического разложения некоторых солей:
2KClO3 = 2KCl + 3O2 (в присутствии MnO2),
2KMnO4 = K2MnO4 + MnO2 + O2,
2KNO3 = 2KNO2 + O2,
или в результате каталитического разложения пероксида водорода (катализатор MnO2):
2Н2О2 = 2Н2О + О2,
или электролизом воды:
2H2O 2H2 + O2.
Задача 2. При разложении 97,65 г оксида ртути (II) образовалось 4,48 л кислорода (н. у.). Вычислите долю разложившегося оксида ртути (II) (в мас. %).
Дано:
m (HgO) = 97,65 г
V (O2) = 4,48 л
M (HgO) = 217 г/моль
Найти:
ω (HgO)
Запишем уравнение реакции разложения оксида ртути (II):
2HgO = 2Hg + O2.
Вычислим количество образовавшегося кислорода:
,
моль.
По уравнению реакции разложения из 2 моль оксида ртути (II) образуется 1 моль кислорода, то есть соотношение n (HgO) : n (O2) = 2 : 1, по условию задачи образовалось 0,2 моль кислорода, следовательно разложилось 0,4 моль оксида ртути (II).
Вычислим массу разложившегося оксида. Количество вещества связано с массой вещества соотношением:
.
Тогда масса оксида ртути (II) равна:
m (HgO) = n (HgO) · M (HgO) = 0,4 · 217 = 86,8 (г).
Тау жыныстары — жер қабығында бірнеше тектен қосылған минералдық тау жыныстары, минералдардың немесе органикалық заттың қатқан немесе қатпаған жиынтығы. Тау жыныстары шығу тегіне қарай мынадай үш үлкен топқа бөлінеді:
магмалық тау жыныстары
шөгінді тау жыныстары
метаморфтық тау жыныстары
Минералдардың барлығы «мономинералды» және «полиминералды» болып екіге бөлінеді. Мономинералды дегеніміз — тек бір ғана химиялық қосылыстан (мысалы, кварц, пирит), ал полиминералды дегеніміз — бірнеше химиялық қосылыстан (минералдардың басым көпшілігі) тұратын минерал. Минералдар жиынтығының құрылуының бірнеше жолы бар:
Жер бетіндегі үдерістердің кезіндегі шөгінді тау жыныстарын құрайтын дәндердің қосылып өсуі немесе бөлінуі;
Атпалы тау жыныстарын құрайтын магманың кристалдануы; және
Сыртқы жағдайдың (мысалы, қысым мен температура) өзгеруі нәтижесінде метаморфозды тау жынысын құрайтын заттың қатты күйіндегі қайта кристалдануы.
Тау жыныстың осы үш түрі бір-бірінен дәндерінің арасындағы қарым-қатынасымен (текстурасымен) ерекшеленеді.
Шөгінді тау жыныстары келесі сипаттармен ерекшеленеді:
Дәнаралық шөкпе немесе ұсақ дәнаралық лай ұстап тұрған жұмыр немесе қырлы дәндер;
Ұзын біліктерінің негізгі бағытын көрсететін саз минералдардың ұсақ жиынтықтары;
Дәндердің арасында түзу шеттері мен үштік жалғастарды көрсететін минералдардың кристалды жиынтығы (мысалы, кәлсит);
Кәлситтің кесекаралық шөкпесі немесе ұсақ кесекаралық лай ұстап тұрған қазбалы кесектердің жиынтығы;
Органикалық заттың жиынтығы (мысалы, лигнит немесе көмір).
Барлық атпалы тау жыныстар байланыспалы текстурасын көрсететін минералдардың жиынтығымен ерекшеленеді.
Метаморфозды тау жыныстары келесі сипаттармен ерекшеленеді:
Ұзын біліктерінің негізгі бағытын көрсететін кристалды минералдардың жиынтықтары;
Теңмөлшерлі және еркін бағытты теңмөлшерлі емес минералдардың кристалды жиынтығы;
Жапсарлы, ангедралды, кейде сорайған минералдардың өте ұсақ дәнді жиынтығы
Задача 1. Запишите уравнения реакций, при которых можно получить кислород в лаборатории.
В лаборатории кислород можно получить в результате термического разложения некоторых солей:
2KClO3 = 2KCl + 3O2 (в присутствии MnO2),
2KMnO4 = K2MnO4 + MnO2 + O2,
2KNO3 = 2KNO2 + O2,
или в результате каталитического разложения пероксида водорода (катализатор MnO2):
2Н2О2 = 2Н2О + О2,
или электролизом воды:
2H2O 2H2 + O2.
Задача 2. При разложении 97,65 г оксида ртути (II) образовалось 4,48 л кислорода (н. у.). Вычислите долю разложившегося оксида ртути (II) (в мас. %).
Дано:
m (HgO) = 97,65 г
V (O2) = 4,48 л
M (HgO) = 217 г/моль
Найти:
ω (HgO)
Запишем уравнение реакции разложения оксида ртути (II):
2HgO = 2Hg + O2.
Вычислим количество образовавшегося кислорода:
,
моль.
По уравнению реакции разложения из 2 моль оксида ртути (II) образуется 1 моль кислорода, то есть соотношение n (HgO) : n (O2) = 2 : 1, по условию задачи образовалось 0,2 моль кислорода, следовательно разложилось 0,4 моль оксида ртути (II).
Вычислим массу разложившегося оксида. Количество вещества связано с массой вещества соотношением:
.
Тогда масса оксида ртути (II) равна:
m (HgO) = n (HgO) · M (HgO) = 0,4 · 217 = 86,8 (г).
Определим массовую долю разложившегося оксида:
(%).
ответ: ω (HgO)разл. = 88,9 %.