ЖОСПАР ҚҰРАУ Мәтінді тыңда. Оқы,
1. — Ауылды аждаһа аралағанына бір жұма болды. Әр күні түстен кейін қай-қозы.
бота, тайды жұтады да жоқ боп кетеді. Атқан оқ дарымайды. Әзірге адамға ауыз
Wapocsi mannau
салған жоқ. Кейін қайтерін кім білсін?
- деді садақ ұстаған тігіт. -
Аждаһа
дал болдық... - Ойбай, ене. Тағы келді, — деп сезін жалғастырды жігіт.
Күлән деген жесір әйелдің үйінің жанындағы суы тартылып кеткен... ескі құдықтан
шығады.
Діанқожа қылышын алып, солай қарай журді. Қасындағы адамдар жан-жаққа
қашты. Ауыл ақсақалы, жасаң басшысы, сауыт, дулыға киіп қару асынған бес-алты
жігіт амалсыздан ізіне ерді. Мақұлық үйдің арт жағында тұрған құлынды алып жұтқалы
тұр екен. Жанқожа жылдам «Құран» оқыды да ақырып, қасына жетіп барды. Тез
қылышын көтерді.
Лезде айбатынан айырылған мақұлықтың кезінен пора-пора жас ағып, сылқ етіп
алдына жата кетті. Оның бейшара халін керген Жанқожа қылышын түсірді.
Аварған әкеліңдер! – деді сосын одан отты жанарын алмастан...
Жасаң басшысы жүгіріп қараша уйге кірді де ентелей жетті. Артына қарамастан
қолын созған Жанқожа одан зерен кеседегі сүтті мақұлықтың басына шашып жіберді.
Мақұлық кезінен жас тамшылаған күйі Жанқожаға бір қарады да кері бұрылып,
ақырын-ақырын жоқ боп кетті. Сұсты мақұлықтан құтылғанына қуанған адамдар қатты
Куанды.
ІІ. Жанқожа екі күн асақалдың үйінде жатты. Аңдаһа қайта оралмады. Ауыл
адамдары үрейден арылып, тасаттық берді. Үшінші күні еліне қайтты. Үлкендер
батасын жаудырып ауыл іргесіне дейін шығарып салды. Ауылдан ұзап шыққан соң
тізгінді босатты...
Түн. Жұлдыздар жымыңдайды. Шалқалай туған айдың жарығынан жол бедері анық
байқалады. Қызылқұмның ішінде торы атты құстай ұшырып келеді. Кенет алдынан
ақ отау көрінді. Айналасында қаз-қатар тізілген сансыз шам жанып тұр. Бұл жер таныс
сияқты. Анадай жердегі сексеуілге көзі түскенде барып, мұның жылқының елекcесі
жатқан жер екенін бірден сезе қойды. Демек, торы ат жүйткіген екен. Әйтпесе, бұл
жерге ертең түске тарта жетуі тиіс еді. Он сегіз мың ғаламның тылсымын кім түсінер
дейсің?! Өз көзімен көріп өткен жазық далаға айналасында әскері жоқ демесең, хан
ордасы көшіп келгендей, Әдемі ақ отаудың жанына барғанда іштен ханшадай киінген
сұңғақ бойлы қыз шықты. Инабаттылықпен басын сәл иіп сәлем берді:
Жолаушы, алған бағытыңыз алыс көрінеді. Бір түн қонақ боп тынығып алыңыз!
Жанқожа ізет сақтап қызбен амандасты. Астындағы торысы аман болса, ауылының
алыстығы білінбейді. Айдаладағы ақ отаудан шыққан қыздың қолқасынан гөрі бұл
жерде қандай сыр бар екендігі көбірек қызықтырған тәрізді. Құранды ердің басына
байлаулы тұрған сусын құятын ыдысын алған соң, атын қоя берді. Ыдыстағы суға
жуынып алды. Қыздың соңынан үйге кірді де төрге озды. Дастарқан жайнап тұр екен.
«Мынадай таңсық тағамдар елдің дастарқанында болса ғой» деп ойлап отырды.
(Б. Ұзақов
Төрт түлік малдың әрқайсысына тән қасиеттері бар. Түйе, сиыр, жылқы егіз тумайды. Олар ешқашан өз төлін тастап кетпейді. Керісінше, оны бағып-қағып, қорғауымен ерекшеленеді. Бұл ірі қара малдар қандай қатты боран болса да, ауылын адаспай табады екен.
Қазақтың қасиетті малы саналатын жылқы қанша шөл қысса да, ешуақытта жаман су ішпейді. Олар бірлік-берекесі артқан, жұмылған жұдырықтай үйірімен жүретін түлік. Егер жылқы аунап алса, болдырғанын ұмытып кететін көрінеді.
«Жылқы – малдың патшасы, түйе – малдың қасқасы», деп қазақ тегін айтпаған. Себебі, төрт түліктің ішіндегі ең кішіпейілі – түйе. Ол кішкентай бала жетелесе де, ере береді. Екі жылда бір боталайтын түйенің төлі жануарлардың ішіндегі ең нәзігі. Сондай-ақ, ботаның көзі әлемдегі ең әдемі көз. Осыған байланысты қазақ халқы ару қыздардың есімін Ботакөз деп атаған. Шөлге төзімді бұл мал өзіне зәбір көрсеткен адамды ұмытпайды және одан кек алуға тырысады.
Сондай-ақ, аңдардың да біз біле бермейтін өзіне тән ерекше қасиеттері бар. Мысалы, арыстан мен жолбарыс өзі аулап алған аңның ғана етін жейді және жемтікке көз салмайтын көрінеді.
Ал, қасқыр әр ісін ақылмен жасап, ешуақытта арқан аттамайды. Ол өз апаны жанындағы ауылдың малына шаппайды және өз заңына ғана бағынады, қолға үйренбейді. Бұл аң бөлтірігін өлтірген жаннан кек алмай қоймайды. Әдетте, үйірі бөлек қасқырлар жайшылықта бір-біріне қас болады. Егер олар торға түсе қалса немесе тереңге құласа, әдеттегідей бір-бірімен жауласпайды, үнсіз отырады.
Мәселені түпкі жағынан қарайтын болсақ, жастардың оқу орнынан алған біліміне байланысты. Кейбір оқу орны дүркіреп тұрған аты болғанымен, беретін білімі өте төмен деңгейде, осыдан соң сол оқу орнынан қандай білікті маман шығады деп ойлайсыз? Сонымен қатар кейбір болашақ студенттер өз қалауы бойынша емес, ата-анасы немесе басқа жандардың қалауымен мамандық таңдауы себеп болып отыр. Өзіне ұнайтын, әрі қызығатын мамандық таңдады делік, бірақ оқуды бітірген соң сол мамандық бойынша жұмыс орны өте аз болуы мүмкін.Жұмыс орны аз болған соң, ниеті де жоғала бастайды.