ЖАЗЫЛЫМ 2-тапсырма. Қысқаша берілген мәтінді түсініп, «төрт түлік» жануарлардың маңызы туралы өз пікіріңізді айтыңыз, «ПОПС» формуласын пайдаланыңыз.

Қазақ халқы түйе, жылқы, қой, сиырды «төрт түлік» деп атаған. Олардың әрқайсысының өз төлдері бар. Қазақ халқы әр түліктің пірі бар деп санайды.

Жылқы - ер қанаты. Қазақ халқы жылқыны, ең алдымен, «ел қорғаған ердің жан серігі» деп дәріптеген. Біздің аңыз-ертегілерімізде, батырлық жырларымызда иесі қысылғанда ақылды, күшті тұлпарлар көмекке бірінші болып келетіні туралы көп айтылады. Жылқының пайдасы өте көп.

«ПОПС» формуласы:

Бірінші сөйлем «Менің ойымша, ... »

Екінші сөйлем «Себебі, мен оны былай түсіндіремін… »

Үшінші сөйлем «Оны мен мына фактілермен, мысалдармен дәлелдей аламын… »

Соңғы сөйлем «Осыған байланысты мен мынадай қорытынды шешімге келдім... »

В тех местах где развито производство, некоторые животные и растения теряют свою ествественную среду. Их становится меньше, и с годами они находятся под угрозой исчезновения. Для того чтобы птицы пели, летали бабочки, расцветали цветы мы должны защищать природу. В любом случае мы не должны губить природу. Мы должны заботиться о нашей природе и относиться с уважением. Бережно к природе относятся лишь честные и разумные люди. Природные богатства страны это наши леса и растения, животные и птицы, которым необходима наша защита.

Қосымшаның түрлері.

Қазақ тілінде қосымша жалғау, жұрнақ болып екіге бөлінеді. Сөз мағынасын өзгертетін қосымшаны жұрнақ дейміз: жұмыс – жұмысшы, ойын – ойыншық, оқу - шы, бала - лы, орын - дық, сыр - мақ т.б.

Ал сөз бен сөзді байланыстыратын қосымшаны жалғау дейміз: жұмыс – жұмыста, ойын – ойынға, дәптер – дәптерді, көше – көшеде.

Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар:

1. Септік жалғау;

2. Көптік жалғау;

3. Тәуелдiк жалғау;

4. Жіктік жалғау.

Қазақ тіліндегі жұрнақ мағынасы мен қызметіне қарай екіге бөлінеді:

1. сөз тудыратын жұрнақтар өзі жалғанған сөзінен жаңа сөз тудырады. Мысалы, “жылқы - шы”, “біл - ім”, “жасы - қ”, “таға - ла”;

2. сөз түрлендіретін жұрнақтар өзі жалғанған сөзіне үстеме мағына қосып, сөздің тұлғасын өзгертеді. Мысалы, “көк-шіл”, “көк(г) - ірек”, “сары - лау”, “сары - рақ”, “жаз - ып”, “жаз - ғалы”. Жұрнақтар сөзге белгілі бір жүйеде рет - ретімен жалғанады.

Түбірге тете сөз тудыратын жұрнақтар, одан кейін сөз түрлендіретін жұрнақтар, бұлардан соң жалғаулар орналасады. Жұрнақтар түбірге де, туынды сөзге де жалғанады (“бас - шы”, “басшы - лық”, “ұйы - м”, “ұйым – дас – тыр – у – шы”).

Достық (жұрнақ) Адамдардың достығы әдетте жыл өткен сайын беки түседі.

Досым (жалғау) Менің досымның есімі - Арнұр.