(UTUI TUдар[МЫІН, ОНСТССІПуть маз
бол
COH
ЖАЗЫ
0.
ОҚЫЛЫМ
МӘТІНМЕН ЖҰМЫС
5-тапсырма. Мәтінді тыңда. Оқы.
Менің анам
Әлемдегі ең асыл жан. Анам екеуіміздің арамызда бір
құдіретті күш бар. Ол «мейірім» деп аталады.
Мен гүл болсам, анам —
сәулесін төккен күн. Мен сол сәуледен жылу
аламын. Мен тамшы болсам, ол –
теңіз. Мен сол теңізде тербелемін. Мен
құрақ болсам, ол – мөлдір бұлақ. Мен сол бұлақтан нәр аламын.
Біз анам екеуіміз кез келген мәселе жөнінде пікірлесеміз. Ол өте
сезімтал. Анам менің адам болғанымды тілейді. Анамнан өнеге аламын.
Демалысымызды ақылдасып, бірге жоспарлаймыз. Бұл маған үлкен
жауапкершілік артады.
Құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдер өзара мынадай жолдармен байланысады :
а) Интонация арқылы іргелесе байланысады :
Байжанның оны көруі біріншірет еді: орта бойлы, төртбақтау, толықша , сарғылы өңділеу, қырықты алқымдап қалған жігіт екен.
Мұнда бірінші жай сөйлемнен кейін дауыс ырғағы көтеріңкі айтылып, кідіріс ұзаққа созылмай, екінші сөйлеммен ұласып кетеді де , екі сөйлемнің арасын байланыстырып, күрделі ойды білдіруге дәлекер болып тұрады.
ә) Жалғаулық шылаулар (септеулік ) арқылы байланысады: Құланбай күзеуден ерет қайтып кеткен соң, өзге елдің бәрі де дағдыдан тыс күземді ерте алып көшіп еді .
б) Құрмаластың құрамындағы жай сөйлемнің баяндаушы тиянақсыз тұлғада келіп, келесі жай сөйлеммен ұласып, құрмаласа байланысады. Мысалы: Құрымбайдың оқуға кетуі шын болса, ол өз ісін ойламаған жерден істеген екен.
Құрмалас сөйлемдер байланысу тәсілдеріне қарай үш түрге бөлінеді:
1. Салалас құрмалас .
2. Сабақтас құрмалас.
3. Аралас құрмалас.