ТЖБ (СОЧ)

1-мәтін

Қарадырдың қарағанды сайы елсіз. Айналада қабат-қабат шұбар адырлар. Жақын төбелерді тобылғы басқан.

Сай бойында май айының салқын лебі еседі. Маңайдан жуалардың, жас шөптердің иісі келеді.

Ұзын кең өлкені қаптай басқан қарағаннаң ортасында терең құр жар бар. Соның бас жағында итмұрынды қалың жыныстың арасында қасқыр іні бар. Жақын елге мәлім, ескі ін. Жазға салымнан бері соны екі қасқыр келіп мекен етті.

... Күшіктерді жоталарынан тістелеп, індерге тығып-тығып тастап, ақ қасқыр қараған ішіне кірді.

Ін аузына екі аяқтылар жыбырлады. Көргіш көздер ін түбіне қадалды. Жеті күшіктің бесеуін көздеріне қарап отырып өлтірді де, екі кішкенесін тірі қалдырды. Кетерде бұның біреуінің тірсегін қиып қалдырды да, екінші біреуін – ең кенжесін алып жүріп кетті. Қалған жалғыз күшікті тістелеп алып, екі қасқыр жоқ болды. Ін қаңырап қалды... .

Осыдан соң бір жұма бойы маңайдағы ел күндіз-түні у-шу болып жатты. Қой жараланды. Қозы алып қашылды. Бұзаулар өлтірілді. Далада құлындаған биелердің бірнеше құлындары желінді.

Тұтқын болып кеткен көк күшік ауыл тұрғыны болды.

2-мәтін

Көзін ауылға келгесін екі күннен соң ашты. Жұрт асырауға көнеді десті. Кішкене Құрмаш «Көксерек» деп ат қойып алды. Ертеңді-кеш айналасынан шықпайды. Өзіне жеке асқұйғыш-итаяқ әзір болды. Баурын көтеріп, тырбанып, жүруге айналған соң, мойнына жіп тағылды.

Үй ішінен шықпайды.Түн баласында Құрмаш қасына алып жатады.Сол үшін кәрі әжесінің қойнынан да шығып кетті. Бөлек жатады. Қасында не аяқ жағында, көрпенің астында Көксерек жатады.

Жаз ортасында жақындаған кез болды. Көксерек үлкейді. Семіріп, жонданғандай да болды. Бірақ үлкейісі даладағындай емес, бәсеңдеу. Ауылдағы өзіғұрпы күшіктерден сонша үлкен емес.

Бұл уақытқа шейін Көксерек ауыл итінен көресіні көрді. Бірде-бір ит мұны дос көрмейді, маңына жақындатпайды. Қасқырға шабатын батыл төбеттер бұны талап та тастайды.

Құрмаш қасында болғанда таяқ жемейді.

Сұрақтарға жауап беріп, кестені толықтырыңыз.

Оқиға қай жерде болады?

Тұтқыншы болып кеткен не?

Тазыны кім асырап алды?

Қарадыр еліндегі мазасыздық ? (ауыл адамдарының зардабы)

Шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтаңыз.

Текстовое поле

Тақырыбы: Идеясы

Екі мәтіннен мына сөздердің синонимін және антонимін табыңыз.

а. тұтқын -

ә. семіру -

4. Мәтіндерді салыстырып, ұқсастығы мен айырмашылығын анықтап, кестені

толтырыңыз.

Екі мәтіннің ұқсастығы

Айырмашылығы

Әдеби жанры

Авторы

Жазылым

Берілген екі мәтінге ортақ тақырыпқа эссе жазыңыз. «Қоршаған орта – тіршілік көзі»

Қыпшақ тайпасының Қарабалық руынан шыққан.[2][3].

Туып-өскен жері — қазіргі Қостанай облысының Бейімбет Майлин ауданы. Бір жасқа толмай жатып әкесінен, алтыға шығарда шешесінен айрылған. Жетімдік зардабын шегіп, байларға жалданады. Алғаш ауыл молдасынан оқып сауат ашқан.

1911-1915 жылдар аралығында Троицк қаласындағы Уәзифа медресесінде, Қостанайдағы орысша қазақша мектепте, Уфадағы Медресе Ғалияда оқып білім алған.

1916-1919 жылдары мұғалім болады, жазушылықпен шұғылдана бастайды. «Қазақ», «Ауыл» газеттері мен «Айқап», «Садақ» ( Садақ журналы ) журналдарына жазып тұрады.

Бейімбет Майлин «Еңбекшіл қазаққа» «Еңбек туы» болып тұрған кезде-ақ атсалыса бастаған. Алғаш мақалаларымен қатысқан ол әдеби қызметкер, бөлім меңгерушісі, хатшысы да болған, редакторлыққа дейін өскен. Бірақ көп істемеген.

1920-1922 жылдары газетті жасауға алғаш шығарушылар алқасы басшылық жасап, кейін жекелеген тұлғалар келе бастаған тұста басылымға Бейімбет Майлин секілді жеті-сегіз адам жетекшілік еткені мәлім. Содан соң, «Еңбекші қазақ» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде қызмет істеп (1922-1923), Қостанайдағы губерниялық «Ауыл» газетінде шығарды (1925).

1925-1928 жылдары қайтадан «Еңбекші қазақ» газетінде қызмет істеп, Қазақтың пролетар жазушылары ассоцияциясын (ҚазАПП) ұйымдастыруға қатысты (1928-1932). Мұнан кейінгі 30-шы жылдарында «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде бөлім меңгерушісі, редактордың орынбасары, «Ауыл тілі», «Қазақ әдебиеті» басылымдарының бас редакторы болып істейді.[4]

1938 жылы жазықсыз тұтқындалып, қызыл қырғын саяси репрессияның құрбаны болды.

Қазыналы қазақ қашанда қым-қуыт тірлікті өнегелі өрілген сөзбен сипаттай жү­реді. Астарында мағына бұғып жатқан әр сөзі әлі күнге әрін жоғалтқан емес. Сол сөздер­дің сыры мен сымбаты кетпегенінің көрінісі – «жігітке жеті өнер де аз» деген аталы сөз. Ел қорғаны болған жігіттен мінсіздік іздегендіктен, жеті өнердің өзін аздық қылған. Атқа шапса, домбыра шертсе, елін жайласа, сөзге ұсталығы, бойда батырлығы, жүректе иманы және білімге жиғаны болса, міне, жігіт! Одан артық өнері болса – жігіттің төресі. Өнері өн бойынан өтіп тұрған өр жігіттерді ел мақтаған. Ал, ел мақтаған жігітті қыз жақтаған ғой. Осы үшін де ертеректегі ерлер жеті өнердің өзін кем көрген. Ол күнгі жігіт те – жігіт, бұл күнгі жігіт те – жігіт. Дегенмен, заманына қарай адамы. Қазіргі ердің өнері өзгерді. Сол үшін де бүгінгінің жеті өнерін жинақтап көрген едік.

Жігіт жанынан табылатын өнерді іздесеңіз, нәзік жандылардан сұраңыз. Расымен, ерді сынайтын да, сыйлайтын да – осы арулар. Қыздар қауымы болмаса, жеті өнер түгілі жет­піс өнердің де қажеті болмас. Жігіт­тің өнері – қыздың керегі. Осыдан болар ердің өнерін есептейм­із деп, сұлудың қажетін түгендегендей болдық.

Ақша тапса, көлік мінсе, танысы­ болса, спортқа таласы, ортасын­ың дарасы, жүректегі иманы мен жиған білімі бойынан табылса – жігіттің төресі.

Объяснение:

Жігітке жеті өнерде аз.