ТЫҢДАЛЫМ АЙТЫЛЫМ -тапсырма. Мәтінді түсініп оқы.
АПАМ МЕНІҢ
Апам менің...
керек
Менің апам – Қолы алтын, құдіретті әйел еді. Қазақта осындай мықты,
ақылды ұлы әйелдер болғаны қандай жақсы! Ертеректе қазақ әйелі не істеу
болса, түгел апамның қолынан келетін.
Үлкен әпкем Шолпан тұрмысқа шықты. Әпкемнің жасауын апам өзі
дайындады. Бір айдың ішінде жіп иіріп, оюлап сырмақ жасады, киіз басты,
Тұскиіз бен құрақкөрпе тікті.
Апам менің...
Жаз өтіп, қылышын сүйретіп қыс келді. Орман-тоғай, тау-тас аппақ. Ал-
тай өңірінің әрі жүдеу, әрі көңілді шағы туды. Апам қарағайдың қабығы-
на бояған қызыл тонымды киіп, ойнауға шығамын. Қолыма былғары қол-
ғабымды, тымағымды, ақ пимамды киемін. Шанамды сүйреп шығамын.
Қайыңды иіп, шанамды да апам істеп берген. Сонда Әңгiштайдың өзім
секілді бар баласы маған қызыға да қызғана қарайтынын, жағымсып мені-
мен дос болғысы, менімен ойнағысы келетінін біліп, танауымды шүйіремін.
Мәтінді ойбөліктерге бөл.
Әр ойбөлікте не туралы сөз болғанын айт,
Мәтінге тағы қандай тақырып қояр едің?
- Не себепті?
Составьте диаграмму
.
.
Ертеректе бір қарияның балаларының аты Қамысбай, Қасқырбай, Қойбай, Қубай, Субай, Қайрақбай, Пышақбай, Баубай, Балтабай екен. Балтабайы үйге келін түсіріп, сол жаңа түскен жас келінді сынамақ болған атасы өзеннің ар жағынан сасқалақтап жүгіріп келіп: «Судың ар жағында, қамыстың бер жағында қойды қасқыр жеп жатыр. Жылдам ауылға хабар бер. Балтабай пышақ қайрап әкеліп, адал бауыздап алсын. Мен қасқырды қуып кеттім», - депті. Мұнысы - «қысылтаяң шақта келінім көргенсіздік танытып, өзінің қайын аға, қайын атасының атын атап қояр ма екен?» деген ойы ғой. Сөйтсе, келіншек не істепті десеңші, шапшаң төбеге жүгіріп шығып, күйеуіне: «шапқы-ау, шапқы, шапшаң кел. Сарқыраманың ар жағында, сылдыраманың бер жағында маңыраманы ұлыма жеп жатыр. Атам: «жаныманы білеуітке жанып әкелсін» дейді. Өзі ұлыманы қуып кетті», - депті
Батыры: батыр- түбір, ы-тәуелдік жалғау 3 жақ.
Жүлденің: жүлде -түбір, нің-Ілік септіктің жалғауы.
Жүлдегерлері: жүлде -түбір, гер- сөз түрлендіруші жұрнақ, лер- көптік жалғау, і- тәуелдік жалғау 3 жақ.
Директорының: директор-түбір, ы- тәуелдік жалғау 3 жақ,ның- ілік септіктің жалғауы.
Өзі: өз -түбір, і- тәуелдік жалғау 3 жақ.
Екінші: екі- түбір, н- Табыс септіктің жалғауы, ші - сөз тудырушы жұрнақ.
Қабаттағы: қабат-түбір, та-Жатыс септіктің жалғауы, ғы- Барыс септіктің жалғауы