Абайдың "Жетінші сөзінде" ұшырасатын "жанның тамағы" деген күрделі философиялық ұғым бар. Оны Абай біздің санамыздан тыс өмір сүретін объективті дүниенің санада сәулеленуі нәтижесіңде пайда болатын ғылым, білімнің жинақталған қоры ретінде қарайды.
Осы себептен де Абай: "... құмарланып, жиған қазынамызды көбейтсек керек, бұл жанның тамағы еді",— деп қайыра түсінік беріп отыр...
Абай Құнанбаев қара сөз кітабының авторы
Абайдай ұстаз ақынның бұл "Жетінші сөзде" көздеген мақсаты адамның бойыңда туа пайда болатын жан құмары арқылы өз ұрпағының санасына тек қана жанның пайдалы тамақтарын сіңдіру еді. Міне, Абайдың ағартушылық көзқарасының тамыр алған бір саласының қайнар көзі осы жақта жатыр.
Абай бұл бағыттағы ойларын өзге сөзбен "Ғылым таппай мақтанба" т.б. өлеңдерінде айтқан. Мұнда ол "жанның тамағы туралы" ұғымды өз заманынын тұрғысынан келіп, "адам болу" үшін қажет көп керектермен ауыстырады. Ақын толық адамболу туралы өзінің жүйелі де қалыптасқан көзқарасының тезисін ұсынады. Онысы:
Адам болам десеңіз...
Бес нәрседен қашық бол...,—
Бес нәрсеге асық бол, - деген жолдарда жатыр.
Ақынның бүкіл шығармаларындағы негізгі бір тұтас тақырыпта өзекті идея болған. Абайдың пікірінше, ішкі рухани казынамыздың молығуы тікелей өзіміздің қолымыздағы іс. Осы реуішті пікір Абайдың "Он тоғызыншы сөзінде" де қайталанады.Абайдың дүние танымы бойынша сананың, ақылдың пайда болуы күнделікті өмір тәжірибесінің нәтижесінен ғана туындайтын табиғи құбылыс. Соңдықтан да Абай "Он тоғызыншы сөзінде":
"Адам ата-анадан туғаңда есті болмайды: есітіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды-дағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады. Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады... Сол естілерден есітіп білген жақсы нәрселерді ескерсе, жаман дегеннен сақтанса, соңда іске жарайды, сонда адам десе болады", — деп жоғарыдағы өлең үзіндісендегі ойын осы сөзіңде одан ары кеңіте отырып дамытатынын көруге болады.
Ақ қалпақ :Табиғи ресурстар қазіргі жылдамдықпен тұтынылуды жалғастырса, жақында толығымен бітеді. Бұл шексіз және жаңаланатын энергия көздерінің маңызын арттырды.
Сары қалпақ:Артықшылықтары:
• Шикізатты сатып алу-тасымалдаудың, қалдықтарды шығарудың қажеті жоқ;
• Электр қуатын беруші компаниялардан дербестік қамтамасыз етілген;
• Ластаушы қалдықтар жоқ;
• Табиғи ресурстар үнемделеді;
• Отын, электр қуатының шығындары қысқарады;
• Атмосфералық жылулық балансқа әсер етпейді;
• Табиғаттың оттек қорын сақтайды;
• Желдің кинетикалық энергиясын электр қуатына тегін айналдырады.
Қара қалпақ:
Кемшіліктері:
• Жел қондырғыларының жұмысы эфир кедергілерін тудырады;
• Пайда болатын шу адамның және жануарлар әлемінің денсаулығына кері әсерін тигізеді;
• Жұмыстың тұрақсыздығы, энергияның берілуі бір қалыпты емес;
Абайдың "Жетінші сөзінде" ұшырасатын "жанның тамағы" деген күрделі философиялық ұғым бар. Оны Абай біздің санамыздан тыс өмір сүретін объективті дүниенің санада сәулеленуі нәтижесіңде пайда болатын ғылым, білімнің жинақталған қоры ретінде қарайды.
Осы себептен де Абай: "... құмарланып, жиған қазынамызды көбейтсек керек, бұл жанның тамағы еді",— деп қайыра түсінік беріп отыр...
Абай Құнанбаев қара сөз кітабының авторы
Абайдай ұстаз ақынның бұл "Жетінші сөзде" көздеген мақсаты адамның бойыңда туа пайда болатын жан құмары арқылы өз ұрпағының санасына тек қана жанның пайдалы тамақтарын сіңдіру еді. Міне, Абайдың ағартушылық көзқарасының тамыр алған бір саласының қайнар көзі осы жақта жатыр.
Абай бұл бағыттағы ойларын өзге сөзбен "Ғылым таппай мақтанба" т.б. өлеңдерінде айтқан. Мұнда ол "жанның тамағы туралы" ұғымды өз заманынын тұрғысынан келіп, "адам болу" үшін қажет көп керектермен ауыстырады. Ақын толық адамболу туралы өзінің жүйелі де қалыптасқан көзқарасының тезисін ұсынады. Онысы:
Адам болам десеңіз...
Бес нәрседен қашық бол...,—
Бес нәрсеге асық бол, - деген жолдарда жатыр.
Ақынның бүкіл шығармаларындағы негізгі бір тұтас тақырыпта өзекті идея болған. Абайдың пікірінше, ішкі рухани казынамыздың молығуы тікелей өзіміздің қолымыздағы іс. Осы реуішті пікір Абайдың "Он тоғызыншы сөзінде" де қайталанады.Абайдың дүние танымы бойынша сананың, ақылдың пайда болуы күнделікті өмір тәжірибесінің нәтижесінен ғана туындайтын табиғи құбылыс. Соңдықтан да Абай "Он тоғызыншы сөзінде":
"Адам ата-анадан туғаңда есті болмайды: есітіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды-дағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады. Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады... Сол естілерден есітіп білген жақсы нәрселерді ескерсе, жаман дегеннен сақтанса, соңда іске жарайды, сонда адам десе болады", — деп жоғарыдағы өлең үзіндісендегі ойын осы сөзіңде одан ары кеңіте отырып дамытатынын көруге болады.
Ақ қалпақ :Табиғи ресурстар қазіргі жылдамдықпен тұтынылуды жалғастырса, жақында толығымен бітеді. Бұл шексіз және жаңаланатын энергия көздерінің маңызын арттырды.
Сары қалпақ:Артықшылықтары:
• Шикізатты сатып алу-тасымалдаудың, қалдықтарды шығарудың қажеті жоқ;
• Электр қуатын беруші компаниялардан дербестік қамтамасыз етілген;
• Ластаушы қалдықтар жоқ;
• Табиғи ресурстар үнемделеді;
• Отын, электр қуатының шығындары қысқарады;
• Атмосфералық жылулық балансқа әсер етпейді;
• Табиғаттың оттек қорын сақтайды;
• Желдің кинетикалық энергиясын электр қуатына тегін айналдырады.
Қара қалпақ:
Кемшіліктері:
• Жел қондырғыларының жұмысы эфир кедергілерін тудырады;
• Пайда болатын шу адамның және жануарлар әлемінің денсаулығына кері әсерін тигізеді;
• Жұмыстың тұрақсыздығы, энергияның берілуі бір қалыпты емес;
• Үлкен аумақты қажет етеді;
• Қымбат