Ас адамның арқауы.Таңғы асты тастама.Дастарқанның басында дұшпан да дос.Атың барда – жер таны желіп жүріп,Асың барда – ел таны беріп жүріп.Берген ас түске жетпейді,Ниет естен кетпейді.Жоқты бар десең – құт болар,Барды жоқ десең – жұт болар.Сыйлап берсе суын іш.Тату үйдің тамағы тәтті.Ас тұрған жерде ауру тұрмайды.Жарлының бір тойғаны шала байығаны.Сыйласқанның суын іш.Жейтін ауызды жемес ауыз байлайды.Аштың ақылы астан әрі аспайды.Шай ішіп үйренген, қымыз деп қыстамайды.Тоқ адамды ұйқы басады,Аш адамнан ұйқы қашады.Дастарханда наны жоқтың,Тамағының сәні жоқ.
Туынды сын есім.
Түбір сөзге жұрнақ жалғану арқылы жасалған сын есімді туынды сын есім дейміз. Мысалы: таудай, өнерлі, сезгіш.
Туынды сын есім жасайтын жұрнақтар:
Есім сөздерден сын есім жасайтын жұрнақтар:
-лы, -лі, -ды, -ді, -ты, - ті
-сыз, -сіз
-ғы, -гі, -қы, -кі
-лық, -лік, -дық, -дік, -тық, -тік
-шыл, -шіл
-шаң , -шең:
-дай, -дей, -тай, -тей
-қой, -қор, -паз, -кер, -гер
-и, -ы, -і
мысалдар:
дала+лы, орман+ды
бала+сыз, үй+сіз
жаз+ғы, іш+кі, күз+гі
бала+лық, күз+дік
кек+шіл, қоғам+шыл
сөз+шең, ашу+шаң
су+дай, үй+дей, құс+тай
сәң+қой, әуес+қой
тарих+и, қазақ+ы
Үстеуден сын есім жасайтын жұрнақтар:
-қы, - кі, - ғы, - гі
мысалдар:
кеше+гі, бұрын+ғы, ертең+гі, қыс+қы
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақтар:
- ғақ, - гек, - қақ , - кек, - ақ, - ек
- ық , - ік, - қ , - к
- ғыш, - гіш, - қыш, - кіш
- ғыр, - гір, - қыр, - кір
- шақ , - шек
- ынды, - інді, - нды, - нді
- малы, - мелі, - палы, - пелі, - балы, - белі
- ымды, - імді, - мды, - мді
- аған, - еген
- улы, - улі
- ма, - ме, - ба, - бе, - па, - пе
- ыңқы, - іңкі, - ңқы, - ңкі
Мысалдар:
жабыс+қақ , үрк+ек
аш+ық, ақса+қ ,жет+ік
біл+гіш, айт+қыш
ал+ғыр,өт+кір, тап+қыр,мақтан+шақ , ерін+шек,асыра+нды, үй+інді,соз+балы, ас+палы,асыр+малы, көш+пелі,жара+мды, төз+імді,қаш+аған, сүз+еген,іл+улі,ас+улы, жаб+улы,қыз+ба, бөс+пе,бас+ыңқы, көтер+іңкі.