Тапсырма
Мәтінді мұқият оқыңыз.
Белгілі сыншы, мәдени сарапшы, еліміздің еңбек сіңірген қайраткері Әлия Бөпежанова қазіргі сатиралық театрлар туралы өз пікірін білдірді.
– Қазір әзіл-сықақ театрларының саны бар, сапасы сын көтермейді деп көп айтылып, жазылып жүр. Театр сыншысыретіндесіздіңойыңызқандай?
– Қазірәзіл-сықақтеатрларыкөп. Жалпы, қазірәзіл-сықақтеатрларыжан-жақты. Негізіненбүгінгікүнніңәлеуметтікмәселелерінкөтереді. Бірақбірайтатынмәселе: оларқоғамдықәлеуметтікмәселелерденгөріотбасы-ошаққасы, тілдідұрысайтпау, құда-құдағиларсияқтыжеңіл-желпітақырыптардышиырланқырапқалы р. Көпкетопырақшашуға да болмайды.
– Әзіл-сықақтеатрларыныңоданбөлектағықандайкемшіліктерісіздіерекшеалаңдатады?
Меніңше, театрлардыңөздеріжазыпаласалады. Тақырыпқажеңіл-желпіқарайды. Сахнағашығыпәйтеуіржұрттыкүлдірсекболдыдейтінсияқты. Тағыбірмәселе: қазіргіжастарсахнағашығыпалып, өздерінжарнамалауғабейім. Оны өздері де байқамайды. Бұл – сахналықмәдениеткетомпақнәрсе.
Сондай-ақтелеарналардадемалыскүндері, түнгіуақытқақарай, әзілгеқұралғандүниелерберіл арасаң, талғам мен эстетика жетпейді. Тақырыпаяларыөте тар. Бұл да бүгінгікүнніңбастыпроблемасысияқты. Жақсыәзіларзанкүлкіденқұралмаукерек. Ол, керісінше, адамдыойлантуға, өміргебасқашакөзбенқарауғаитермелеукерек.
– Кәсібиавторларғатапсырысбермей, өздеріжаза салу, ақшаүнемдеуме, әлдеөзөздерінедегенсенімділікпе?
– Біріншіден, мүмкінақшаүнемдейтіншығар. Өнердеген – интеллектуалдықжекеменшік. Шынмәнінде, интеллектуалдықеңбеккелайықтыеңбекақытөленуікерек. Бүгін, мысалы, Парламенттемәдениеттуралызаңталқыланды. 25 жылданберіжазушыларғақаламақытөленбейдіекен. Бұл, былайшаайтқанда, нонсенс. Әрине, театрлардыңбәрібірдейемес.
– Расымен де, театрлар неге арзанәзілгеқұмарболыпкетті?
Кезкелгенөнерадамысаясаткер болу керек. Олқоғамда не болы парламент не талқылады, қандайхалықаралықмәселелерқаралды, қысқашаайтқанда, бәрінбіліп, бақылапотырукерек. Яғнидеңгейіөтежоғары, ой-өрісікеңболуытиіс. Өнер тек құда мен құдағиғатиісіпнемесеәйелболыпкиінген, шалбарын шорт кескенкеліншектердінемесеорысшатіғанашектелмеукерек. Әрине, оныңбәріқажет. Бірақинтеллектуалдықізденіскөбіреккерек. Меніңше, әзіл-сықақтеатрларындабілім, ізденісжағыжетіспейтінсекілді…

1. Мәтіндегі экспрессивті-эмоционалды сөздерді теріп жазыңыз.

«Жерұйық» көркемфильмі 1937 жылы Қиыр Шығыстан кәрістер жер аударылған Алматы облысы, Үштөбе аулында өскен сценарист Сон Лаврентийдің балалық шағы туралы фильм. «Жерұйықтың» көрермен назарына жол тартқанына да бір жылдың көлемі болып қалды. Фильмнің басты идеясы — Қазақстандағы көпұлттылық­тың пайда болуын көрсету. Режиссері  - Сламбек Тәуекел, ал сценарийдің авторы - Лаврентий Сон сол заманның тірі куәгерлері. Басты рөлдерді Болат Әбділманов, Назгүл Қарабалина, Сергей Попов, Бағлан Әбдіраимов, Тамара Қосубаева, Алтынай Нөгербек, Меңтай Өтепбергенов, Алексей Шемес сынды дарынды әртістер сомдайды. Алғашында «Атажұрт» деп аталып, кейіннен «Жерұйық» болып өзерген бұл фильмнің сюжеті қасіретті жылдардың ауыр жағдайында ізгілік пен адамгершілікті алға қойған Қазақстан халқының достығын бейнелейді. Сценарийі үш айда жазылып біткен фильм 2009 жылғы қарашадан 2010 жылдың қараша айына дейін Қаратал өзенінің бойында түсірілген.  «Адамзаттың бәрін сүй, ба­уырым деп». Ұлы Абайд­­ың осы сөзін беташар қылған картинаның көтерген жүгі барынша ауыр. Қазақ халқының қанына сіңген қонақжайлықты дәріптеген бұл көркем фильм бір жылдың ішінде-ақ, айтарлықтай деңгейде өз  көреременін жинап үлгерді. Біз тарих кітаптарынан ақтарып отырып оқитын Сталин заманындағы өзге  ұлттарды қазақ жеріне қоныстандыру саясатының құрбандарын және олардың кешкен ауыр да, азапқа толы тұрмыстарын осы фильмнен көре аламыз. Болат Әбділманов  сомдаған Орынбайдың бойына достыққа адалдық, қонақжайлылық, турашылдық, әділеттік жолында басын бәйгеге тігуге дайын батырлық сияқты жағымды қасиеттер топтасқан. Ұжымдастыру, ашаршылық, саяси қуғын-сүргін, соғыс сияқты небір зобалаңға тап келсе де, адалдығынан айнымаған, тектілігін жоғалтпаған, ізіне шам алып түскен сатқындардың сөзіне арбалмай, бір-бірін отқа итермеген мәрт адамдардың ерлігі еріксіз таң қалдырады. Кәріс, неміс, түрік, шешен, күрд және басқа да ұлттар амалсыз туған жерінен алыстап қазақ еліне келген кезде қатты жатсынады. Бірақ бауырмал қазақ халқы оларды төріне шығарып, бір үзім нанын да бөліп береді. Фильмде жұрттың берекесі мен бірлігін ойлап, елдің қамын жейтін нар тұлғалы азамат Орынбай - өмірде болған кейіпкер. Ол өз туған жерінен амалсыз көшіріліп әкелінген әртүрлі  ұлттарды жатырқамай, бауырына басады. Міне, қазақтың қазақшылығы да осында ғой... Нағыз бұқпасыз шындықты дәл көрсеткен көркем туынды сапасы жағынанан да ешқандай фильмдерден кем емес. Фильм соңы мәрт азамат – Орынбайдың Сібірге жер аударылуымен аяқталады.  

Объяснение:

Ақ шашты ана: "жастығым — балам" дейді.

Ақылды бала: "ай-күнім — анам" дейді.

Алты ұл тапқан ананы "ханым" десе болады.

Сыйласа білген адамды "жаным" десе болады.

Алып анадан туады,

Ат биеден туады.

Ана алақанының аясы,

Ақ шынардың саясы.

Ана алдында құрмет,

Ата алдында қызмет.

Анаға баланың алалығы жоқ.

Анадан өнеге көрмеген қыз жаман,

Атадан тағылым алмаған ұл жаман

(Қорқыт).

Ана жақсылығын ауырсаң білерсің,

Қайын жақсылығын қыдырсаң білерсің.

Ана көркі алдындағы баласы,

Қала көркі үйі, орман-ағашы.

Аналы баланың өзі тоқ,

Анасыз баланың көзі тоқ.

"Анамды жақсы көргендіктен келісін түйдім.

Аулымды жақсы көргендіктен желісін сүйдім".

Ананың алақаны балаға айдынды қоныс.

Ананың басқан жерінде пейіш бар.

Ананың ойы ұяда,

Баланың ойы қияда.

Ананың сүйген жері

отқа күймейді, оқ та тимейді.

Ананың сүті — бал,

Баланың тілі — бал.

Ананың ізін қыз басар,

Атаның ізін ұл басар.

Анаңа ауыр сөз айтпа,

Атыңа ауыр жүк артпа.

Анаңды Меккеге үш арқалап апарсаң да

қарызынан құтыла алмайсың.

Ана сүті бой өсіреді,

Ата тілі ой өсіреді.

Ана сүтін ақтамағанды ешкім мақтамайды.

Анасыз өмір — сөнген көмір.

Анасын көріп қызын ал,

Аяғын көріп асын іш.

Анасын сүйгеннің баласын сүй.

Анасы ұятсыз болса,

баласы миятсыз болады

Объяснение: