Тапсырма 1. Мәтінді мұқият тыңда . Тапсырмаларды орында . Бір бұлақтың басында үш жолаушы кез болыпты . Бұлақ бір тастақ жерден шыққан , суы мұздай салқын , таза екен . Бұлақтың басында жатқан үлкен таста : — « Ей , жолаушы , болсаң осы таза бұлақтай бол ! » , - деген жазу бар екен . Жолаушылар бұлақтан су ішеді . Сонда тастағы жазуға көзі түскен бір жолаушы : – Бұл бұлақ күні - түні тынбай ағады . Бара - бара оған басқа бұлақтар қосылып , үлкен өзен болады . Бұл жазуды сен де ешқашан жалқауланып , тоқталып қалма , сонда мұратыңа жетесің дегені деп түсінемін , – дейді . Екінші жолаушы тұрып : – Бұл бұлақ кімді болса да ыстықтағанда салқындатып , рақаттандырады . Сусағанның шөлін қандырады . Онысы үшін ешкімнен ақы дәметпейді Олай болса , бұл « біреуге жақсылық етсең , оны ешкімге міндет етпе » дегені болар , дейді Жолаушының үшіншісі – жас жігіт үндемей тұрады . Жолдастары : « Сен не ойлайсың ? » - деп сұрайды . – Меніңше , адамдар бұл бұлаққа күні - түні тынбай ағып , тазаланып тұрғаны үшін ынтық болады . Ал тастағы жазуды : көңіліңді , бойыңды осы бұлақтай таза сақта • Жолаушылардың бұлақ туралы айтқан пікірлерін тауып , сәйкестендір . Біреуге жақсылық етсең , оны ешкімге міндет етпе Бірінші жолаушы Көңіліңді , бойыңды осы бұлақтай таза сакта Үшінші жолаушы Ешқашан жалқауланып , тоқтап қалма . Сонда мұратыңа жетесің . • Сен қай жолаушының пікіріне қосыласың ? Неліктен ? Мақал - мәтелдерді , көркем сөздерді қолданып , өз ойыңды айт .
Лексикалық талдау
Талдау реті:
Сөйлемді оқы, ондағы өзің қалаған сөздің қандай мағынаны білдіріп тұрғанын анықта.
Сол сөздің сөйлемде кандай мағынада жұмсалып тұрғанын анықта (тура ма, әлде ауыспалы ма)
Мүмкіндігіне қарай, сөздің синонимін, антонимін, омонимін тап
Сөздің қазақ тілі сөздік құрамының қай тармағына жататынын дәлелде.
Талдау үлгісі:
Аманның жылы сөздері ерекше әсер етті.
жылы — жағымды, мейірімге толы деген мағынада, ауыспалы мағынада.
жылы, шуақты, ыстық, мейірлі — синоним; жылы — суық — антоним:
жылы — жалпылама қолданылатын сөз.
Сөз мағыналарының шартты белгілері:
омоним O ←→ O
синоним O ≈ O
антоним O →← O