Түсіндірме сөздік Құлан – жылқы
тектес жабайы
аң.
4-тапсырма. Мәтінді талдаңдар. Шоқанның зерттеулері жайын-
да көршілеріңмен ой бөлісіңдер.
Жоңғар Алатауының бөктерінде терең із бар.
Бұны, қазақтардың айтуына қарағанда, құлан-
дарды қыру үшін Жәнібек хан қаздырған екен.
Ханның жас баласы атқа отыруға үйреніп жүрген
кезінде оның атын құландар өз үйіріне ілестіріп
әкетіп, баласы қаза тауыпты. Содан кейін Тарбағатайдан Ілеге
дейін ор қаздырып, Жоңғарияның барлық құланын соған құлатып
өлтіріпті. Қазіргі уақытта Жоңғарияда екі түрлі халық түрады
Буряттар немесе нағыз қырғыздар және үйсін деп аталатын Ұлы жүз
қазақтары. Көптеген қырғыз-қазақтардың ертегілерін, мифтерін,
эпос, жырларын және аңыздарын жинап жүріп, олардың Еуропа
халықтарының, әсіресе славяндардың сол сияқты шығармаларына
ұқсастығына таңғалдым...
5вопросов по тексту
- Мұхтар Мағауин кім?
- Мұхтар Мұқанұлы Мағауин — тарихшы, жазушы, қазақтың ауыз әдебиетін зерттеушісі ғалым.
- Ол кісі қай жылы туған?
- Мұхтар Мағауин 1940 жылдың 2 ақпанында Шығыс Қазақстан облысы, Аягөз ауданы, Баршатас ауылында дүниеге келген.
- Қай университетті бітірген?
- 1962 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетін, 1965 жылы оның аспирантурасын бітірген.
- Жазушының қандай атақтары бар?
- Филология ғылымдарының докторы, Мемлекет сыйлығының лауреаты , Қазақстанның халық жазушысы.
Жер ананың сұлу қыздары.Ертеде Жер ана дүниеге екі сәби әкеледі.Екеуі туылғанда Жер ана біреуіне Ай , екіншісіне Күн деген есімдерді береді.Жер Күн мен Айды мәпелеп ,алтын бесікте бірдей тербетіп өсіреді.Осылайша екі ару өсе береді.Сұлулар өскен сайын бір-біріне сүйіспеншілік емес, жек көрініш пайда болады.Күн де Ай да әркез айнаға қарап әдеміліктерін тамашалаумен болатын.Ия дәл солай, олардың жек көрінішін пайда болғызған міне осы сұлулықтарында еді.Екеуінде де әрқашан кім сұлу?-деген сауал туындайтын.Ай ару Күннің жарқылын жек көретін.Онымен бүкіл әлем жарқырап, тіпті Ай да жарқылдайтын.Екеуі тіл табыса алмайтынын түсінген Ай анасы Жерге барып -Анашым мен Күнмен бірге тұра алмаймын, екеуімізді екі жаққа бөліп тастауыңызды өтінемін –дегенде Жер ана қатты ашуланады.Айға рұқсатын бермейді,сонымен қатар екеуіне Жер ана іштей қайғырып, жас қыздарының болашағына алаңдайды. Ең қорқыныштысы сұлу қыздарының бір-бірінен ажырап кетуі еді.Ай Күнге барып -Екеуіміз екі бөлек жандармыз.Мұны анамыз Жерге түсіндіру керек екеуіміз ешқашан тіл табыса алмаймыз-дегенде Күн де қалыспай: -Демек мен саған қарағанда сұлу екенімді мойындап , менен бөлініп кетпексің ғой –дейді. Бойын ашу ыза кернеген Ай Күнге барып ерегіседі.Ерегісіп жатқанда ашуланған Күн Айдың әдемі бетін тырнап тастайды. Ай арудың беті қатты теңбілденіп қалады.Оны көрген Ай қатты қайғыға батып, көз жасы көл болады.Сұлулығынан айырылған Ай Жер ананың рұқсатымсыз алысқа кетіп қалады Күн Айдан кешірім сұрау үшін оны қанша іздесе де таппайды. Ал Ай болса түрінен ұялып Күннен қашып жүреді.Апалы сіңлі қанша тырысса да бірге бола алмайды.Енді мүлдем кеш еді.Сол сәттен бастап екеуі бір-бірін ешқашан көрмепті.Күн ұйқыға кеткенде Ай шығып, Ай ұйқыға кеткенде Күн шығыпты. Біз де туған бауырларымызға қамқор болмасақ, кейін арамыз бөлініп кетуі мүмкін.