Т. 6. а) Бір нұсқаны таңда. Көршіңнің таңдаған нұсқасын жауып
қой. Көршіңе нұсқау бер. Қимылмен көрсетуін сұра.
Үлгі: Тақтаға жаз.
А оқушы
Ә оқушы
Жаттығу жаса Әдепті бол
Көшіріп жаз Тыныш отыр
Қолыңды
Кітап оқы
Гүлге су құй Жомарт бол
көтер
ә) Нұсқауды қимылмен түсіндір. Не түсіндіргеніңді көршің
айтсын.
Үлгі: Теледидар қарап отырмын, шулама.
-Н
Әлімжеттік - бұл адамға бір немесе оданда көп адамның тұрақты түрде психологиялық немесе физикалық қысым көрсету. Мен үшін бұл жердегі кілт сөз тұрақтылық. Жалпы психологиялық тұрғыдан қарасақ, кез келген басынушы жәбір көрсету барысында жәбірленушіден ыза, қорқыныш немесе қынжылыс сезінгісі келеді. Егер де басынушы екінші жақтан қалағанын сезіне алса, бұл осымен тоқтайды деп үміттенбеңіз, яғни әлімжеттік тұрақты және одан да күшейе түседі. Көп жағдайда әлімжеттіктің құрбандары, осындай қысымдарды жүрегіне жақын қабылдайтын адамдар. Әлімжеттікті 3 топқа бөлсе болады:
1. Физикалық қысым. Бұл қол күшін жұмсау, қарапайым итеру, қағып кетуден басталып, ұрып соғуға дейін баруы мүмкін.
2. Эмоционалды қысым. Бұл адам ұлтына, нәсіліне немесе әлеуметтік, физикалық ерекшеліктеріне байланысты шеттету, бөлектеу.
3. Экономикалық қысым. Бұл ақша тартып алу немесе жекеменшікті бүлдіру
1.“Биік” сөзінің тура мағынада қолданғанын белгілеңіз.
A) Биік сезім.
B) Биік тау.
C) Биік ой.
D) Биік тұлға.
E) Биік сөз.
2. Ауыспалы мағынада қолданылған сөзді көрсетіңіз.
Ниетің қисық болса, ағайынға өкпелеме.
A) Ниетің.
B) Қисық.
C) Болса.
D) Ағайынға.
E) Өкпелеме.
3. Ауыспалы мағынада қолданылып тұрған сөзі бар сөйлемді анықтаңыз.
A) Тұмау аяғы – құрт, тұман аяғы – жұт.
B) Самат аяғын ауыртып алды.
C) Ол науқасынан айығып кетті.
D) Жел күшейе түсті.
E) Ол аяғын созып жатыр.
4. Ауыспалы мағынада тұрған сөзді көрсетіңіз.
Бұлақтың көзін ашу – игі іс.
A) Бұлақтың.
B) Көзін.
C) Ашу.
D) Игі.
E) Іс.
5. Сөздің тура мағынасын табыңыз.
A) Сүт таңертең ұйып қалды.
B) Оң қолым ұйып қалды.
C) Әңгіме ұйып тыңдалды.
D) Олар сүттей ұйып отыр.
E) Сүттей ұйыған жанұя.
6. Сөздің ауыспалы мағынасын табыңыз.
A) Қарындашын ұштау.
B) Найзаны ұштау.
C) Қайланы ұштау.
D) Шеберлікті ұштау.
E) Таяқты ұштау.
7. Көп мағыналы сөздің анықтамасын белгілеңіз.
A) Затты атап білдіретін мағынасы.
B) Біркелкі дыбысталып айтылатын сөз.
C) Мағынасы басқа - басқа сөздер тобы.
D) Сөздің екі я одан да көп мағынаға ие болуы.
E) Мағыналары бір - біріне жақын сөздер тобы.
8. Омонимдес сөзді көрсетіңіз.
A) Гүлнәр мектепке барды.
B) Ол ақылды бала.
C) Айт болды.
D) Уақытты бағала.
E) Айгүл – зерек оқушы.
9. Етістіктерден болған синонимдерді көрсетіңіз.
A) Күшті, мықты.
B) Шелдену, қоңдану.
C) Бағалы, құнды.
D) Әлді, қарулы.?
E) Қайратты, қажырлы.
10.“Жалығу” сөзінің синонимін көрсетіңіз.
A) Зерігу, құмар болу.
B) Еріну, кешіру.
C) Жалтару, қорғану.
D) Зерігу, іш пысу.
E) Ығыр болу, көңілі қалу.
11. Антоним қатысқан сөйлемді көрсетіңіз.
A) Тыным, тыныштық таппаған.
B) Бұраң бел, алма мойын.
C) Ара гүлге қонды.
D) Жақсылық пен жамандық – болды егіз.
E) Сөз ағасы – құлақ.
12. “Ң” дауыссыз дыбысының қандай екенін анықтаңыз.
A) Қатаң дауыссыз дыбыс.
B) Ұяң дауыссыз дыбыс.
C) Үнді дауыссыз дыбыс.
D) Жуан дауыссыз дыбыс.
E) Жіңішке сөзге ғана жазылатын дауыссыз.
13. Сөздің бастапқы мағыналы бөлшегін анықтаңыз.
A) Қос сөз.
B) Біріккен сөз.
C) Түбірлес сөз.
D) Түбір сөз.
E) Тіркескен сөз.
14. Бірыңғай түбір сөздері бар қатарды көрсетіңіз.
A) Кітап, тасымал, аулы.
B) Дана, даналық, ауылға.
C) Отанды, өміршең, айшықты.
D) Ыдыс, әңгіме, терезе.
E) Балажан, әкесі, кенші.
15. Жіңішке буынды сөздер қатарын көрсетіңіз.
A) Мектеп, орта.
B) Кітап, дос.
C) Есіл, Іле.
D) Астана, көрініс.
E) Мұғалім, мектеп.
16. Дұрыс тасымалданған сөзді көрсетіңіз.
A) Театр - рлар.
B) Баяндау - ыш.
C) Та - рақ.
D) Бір - ыңғай.
E) О - тан.
17. Үндестік заңының нешеге бөлінетінін көрсетіңіз.
A) 1.
B) 2.
C) 3.
D) 4.
E) 5.
18. «Мырза жігіт», «кенже бала» сөздері қай сөзге қатысты?
А) дисфемизм
В) эвфемизм
С) табу
Д) көнерген сөз
Е) тұрақты тіркес
19. Табиғат құбылысына қатысты табу сөзді тап.
А) ұлыма
В) жасыл түсу
С) соқырішек
Д) жаман ауру
Е) дауыл
20. Сөйлемдегі дисфемизмді тап.
А) Оның бір көзінің мүкістігі бар.
В) Асанның қартайған шағында бір құлағы естімей қалды.
С) Ақанның бойы ұзын болғандықтан, балалар оны «Ұзынтұра» деп мазақтайтын. (сенімді емеспін)
Д) Ұлы Отан соғысынан оралғандардың көбі бір мүшесін соғыс даласында қалдырып кеткен еді.
Е) Болат әрдайым кемтар адамдарға көмектесетін еді.
Объяснение:
18) ТАБУ негізінен этнографиялық ұғыммен байланысты. Мифтік ескі наным бойынша атын тура айтуға тыйым салынған сөздер тіл білімінде табу деп аталады.
Жаңа түскен келін күйеуінің туыстарын атымен атамай, оларға ат қояды, мысалы, Мырза жігіт, Кенже бала, Ерке қыз
19) Қазақ тіліндегі табудың ендігі бір түрі қатал табиғи құбылыстарға, жыртқыш аңдар мен қауіпті жәндіктерге, түрлі ауруларға байланысты қалыптасқан. Мысалы: жай, найзағайды – жасыл, шешек ауруын – қаарасан, қасқырды – ұлыма деген, т.б
Сонда жасыл түсу деген жай түсу, найзағай түсу деген мағынаны білдіреді