Сор по казахскому языку. 10 .

1. мәтіндерді оқып, стилін, жанрын салыстырыңыз.
1-мәтін
бәтеңке,
шұжық,
қаймақ,
дүкенде тұрып ұрысты.
бәтеңке шықты айғайлап:
айту керек дұрысты!
сен екеуің кімсіңдер,
мені айтындар мүлік деп,
құр мақтанып жүрсіндер,
жұрт та сырттан күліп көп.
ілмейсіндер, өмірге
кім пайдалы, кім мықты,
кәне, екеуің жеңіл де,
мойындаңдар шындықты.
олар ұзақ түн,
і айтыс ұзап тым,
бір бітімге келмеді
бақта оянды әнші құс,
ай да қалғып барады.
шымқай тартты күн шығыс,
алтын арай тарады.
бәтеңке,
шұжық,
қаймақ,
жатыр әлі айғ

жоба
бірін-бірі мінеді,
керкілдесті, керісті.
жүгінетін біреуді,
қ деп, келісті.

2-мәтін
биігін қар көмкеріп алақанаттанып жататын алатау – табиғаты әсем қазақ

жеріндегі ең ірі тау жоталарына жатады. оның қазақ үшін орны бөлек. алатауды ән-
күйге қоспаған ақын-жазушы жоқ шығар, сірә

жер жәннаты жетісуға көрік беріп тұрған алатаудың қойнауы құтты – ауасы
таза, шипалы судың көзі, мұнда өсімдіктің түр-түрі өседі, жануардың да түрі көп.
шыңды-құзды тау биігін қарлы шыңдар басып жатыр, қалың мұздақтар көп, тау етегінде
– орман, аңғарында – шалғын. қойнауы құпияға толы алатау қазақ үшін биіктіктің,
асқақтықтың символына айналған. флора мен фаунаға аса бай сұлу табиғаттың алатау
аталатын ғажайыбы осы жерді мекендеген халық үшін де, келген-кеткен қонақтар үшін
де үнемі сағындырып тұратын ерекше күшке ие.

салыстыру аспектілері:
стилі
жанры
мәтін түрі

2. мәтіндерге ат қойыңыз.

3. жанрлық ерекшелігін сақтап, өз өмірбаяныңызды жазыңыз. реттік сан
есімдерді қолданыңыз.

Тіл – мемлекеттің тұғырлы тірегі, халықтың рухани байлығы, өткені, болашағы. биыл тәуелсіздігіміздің таңы атқанына жиырма жыл толып отыр. тіл мен тәуелсіздік – егіз ұғым. тіл тәуелсіздігіміздің қуатты құралы, асыл ой мен парасат белгісі, елдігіміз бен бірлігіміздің туы. еліміз тәуелсіздік алғалы бері жүргізіліп келе жатқан тіл саясатының арқасында қазіргі таңда қоғамда тіл туралы оңды көзқарас қалыптасып отыр. мемлекеттік тіл мәртебесіне ие қазақ тілі бүгінде ұлттық руханиятымыздың өзегіне айналды. әр халық ана тілін , әлемдегі бүкіл елдің мемлекеттік тілді жөніндегі ұжымдық құқығын жүзеге асыруына заң жүзінде мүмкіндік алды. тіл заңнамасының түп негізі – қазақстан республикасының конституциясы, қазақстан республикасының «тіл туралы» заңы – халықаралық тіл ң өлшем-үлгілеріне сәйкес келеді. осы заң қазақстан республикасында тілдердің қолданылуының құқықтық негіздерін, мемлекеттің оларды оқып үйрену мен үшін жағдай жасау жөніндегі міндеттерін белгілейді, қазақстан республикасында қолданылатын барлық тілге бірдей құрметпен қарауды қамтамасыз етеді. елбасымыз нұрсұлтан әбішұлы назарбаевтың: «қазақстанның болашағы – қазақ тілінде» деуі қазақстандағы тіл саясатының бүгіні мен болашағын айқындайды. ел тәуелсіздігінің ең маңызды нышаны – мемлекеттік тіл. қазақстанды мекендейтін әртүрлі ұлт өкілдерінің тіліне құрмет көрсету, олардың ана тілінде білім алып, төл мәдениетін жағдай жасау – мемлекетіміздің маңызды стратегиялық саясаты. бүгінгі күнге дейін ел тәуелсіздігінің 20 жылдығына орай, тілдерді қолдану мен ң 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру, мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейту, мемлекеттік тілге деген құрмет пен сүйіспеншілікті арттыру мақсатында ауданымызда көптеген іс-шаралар ұйымдастырылды. тіл – мен , ұлт пен ұлтты жақындастырып, табыстыратын құрал. сондықтан да біз оны халықтар арасында достықтың бастауы, олардың ынтымағы мен береке-бірлігінің тірегі ретінде қадір тұтамыз. қоғам ң басқа салаларымен қатар мемлекеттік тіл де тең дәрежеде қажет, өйткені ол мемлекет тәуелсіздігінің баянды болуына негіз жасайтын басты тіректердің бірі болып табылады.

Күйші туралы.

Күйші дегеніміз - ұлттық аспапта (домбыра, қобыз, сыбызғыда) күй орындаушы. Күйші дегенде алдымен есімізге Құрманғазы Сағырбайұлы, Дина Нұрпейісова, Дәулеткерей, Тәттімбет секілді атақты күйшілеріміз оралатыны сөзсіз.

Жалпы күй өнері қазақ халқына ғана тән өзіндік орындау мәнері бар өнер түрі. Күйшілер халықтың мұң - мұқтажын, арман - тілегін, өмірін , салт - дәстүрін ұлттық аспаптар арқылы көрсетіп отырған. Күйлердің тақырыптары да әр алуан болып келеді.

Бұрынғы кездері күйшілер күйлерді өздері шығарып, өздері халық арасында таратып отырған. Күйлер қобыз, домбыра, асатаяқ, шаңқобыз, дауылпаз, жетіген секілді ұлттық аспаптардың сүйемелдеуімен орындалады.

Күйдің әуендік құрылысы мен ырғақтық - орындаушылық әдістері сан алуан болады. Мысалы, Құрманғазы күйлері екпінді, жігерлі келсе, Дәулеткерейдің күйлері терең толғауға, романтикалық лирикаға негізделген; Тәттімбеттің күйлері әуені әсем, тәтті мұң мен қоңыр сазға толы болса, Қазанғаптың күйлері құбылмалы, ойнақы, төкпе жыр іспетті болып келеді. Күйлер орындаушылық дәстүріне, қағыс түріне қарай, негізінен, екі стильдік мектепке - төкпе және шертпе күй мектептеріне бөлінеді.