Сократите текст, так чтобы его можно было пересказать Сәдібектің бағы
Күн ыстық. Өзенге шомылып келген балалар
сусын ішіп шөлдерін басқан соң, ауладағы
Түсіндірме сөздік
ағаштардың көлеңкесіне келіп отырды. Саясы
Сая – көлеңкелі
салқын! Сәлден соң ағаш басындағы жапырақтар-
салқын жер.
Тетелес - жас
ды сыбдырлатып жел соқты. Жан жадыратар мөлшері шама-
самал жел.
лас, қатар.
Ой, қандай тамаша!
деп, қуанды мейман
Мейман - қонақ.
бала.
Таяқтастам жер
жақын жер.
Оған неге таңданасың? – деді өзімен тетелес
нағашы ағасының ұлы Темірлан.
Желді айтам... Қатты ыстықтап едім...
Ағаштардың көлеңкесі ғой салқын әкелген.
Оның рас.
Сендерде ондай емес пе? Ағаш жоқ па?
Мәселе сонда ғой... Біздің үйдің маңайы жалаңаш, бір тал ағаш
жоқ.
Екпейсіңдер ме? Әлде су жоқ па?
Өзен таяқтастам жерде, үйдің қасында құдық та бар. Ағаш
өсіруге болады.
Жай тал емес, жеміс ағашын отырғызу керек.
Айтқаның жөн! Қай кезде еккен дұрыс?
Дұрысы, көктемде отырғызыңдар. Күнде қарап, суарып тұ-
рыңдар. Жеміс ағашы аялап күткенді қалайды.
Көшетті қайдан аламын?
Кетерде бір талдан алма, шие, қарақат, қызылқат ағаштарын
ала кет.
-
Қурап қалмай ма?
Жоқ, қурамайды. Сенің көкең «Нивамен» келеді ғой. Балапан
көшеттерді тамырымен қазып, қапқа салып, жақсылап байлаймыз.
Үстіне аздап су құямыз. Ауыл арасы үш-төрт сағаттық жер ғой,
ештеңе етпейді. Бара сала бірден отырғызыңдар. Бәлкім, қар жауып,
қыс түскенше ілігіп кетер.
23
- Жоқ, ауаны тап-таза деп айта алмаймыз.
- Неліктен?
- Себебі қазіргі кезде машиналар, әртүрлі көліктер көп жүреді. Зауыттар ауаны ластайды. Адамдардың бірі далаға қоқыс тастап кетеді, бірі шылым шегеді.
- Арман, мен далада сірінкемен ойнап, от жағып жатқан балаларды көрдім. Олар да ауаны ластайды ғой, иә?
- Әрине, ластайды. Отпен ойнағанның салдары ауаны ластаудан басқа да дерттерге әкелуі мүмкін. Бұл балалардікі дұрыс емес. Отпен ойнауға болмайды!
- Ал лас ауадан адам ауыруы мүмкін бе?
- Иә, осы айтып кеткен ауаны ластайтын заттар адамға ауру әкеледі. Сондықтан ауаны ластамауға тырысу керек.
- Ал ауаны қалай ластамауға болады?
- Ол үшін біздің істей аларымыз қоқыс тастамау және өсімдіктер өсіру.
- Ал өсімдіктің қандай пайдасы бар?
- Олар көмірқышқыл газын жұтып, оттегін бөліп шығарады.
- Оттегі деген не?
- Оттегімен тірі ағзалар адамдар, жануарлар, т. б. тыныс алады.
- Міне керемет! Бізге мұғалім өсімдік әкеліңдер дегені осы екен ғой.
- Иә, осылай таза ауаны сақтау керек.
Кітап - білім бұлағы,
Білім - өмір шырағы.
(сондықтан оқу керек)