СОЧ ПО КАЗАХСКОМУ ЯЗЫКУ БЕЗ ИГНОРА 1-тапсырма. Екі мәтінді мұқият оқып, салыстырмалы талдау жаса.
1-мәтін
Қазақ даласында қолөнер ерте дамыған. Қазақ халқы күнделікті тұрмысқа қажет заттарды қолдан жасаған. Оларды талғаммен әшекейлеген. Қазақтар киіз басып, сырмақ жасау, кесте тігу, алтын күмістен әшекей жасау технологиясын керемет меңгерген.
Қазақта ою-өрнек кең тараған. Қазақтың ою-өрнегі халықтың ойы ұшқыр, талғамы биік болғанын көрсетеді. Ғимараттарды, жиһаздарды, ағаштан жасалған ыдыстарды ою-өрнекпен әшекейлеген. Ою-өрнек – Ұлы дала өркениетінің бір түрі.
2-мәтін
Зергерлік өнер – қазақ қолөнерінің бір түрі. Зергерлік өнер Ұлы дала елінің сән-салтанатын, байлығын, биік талғамын көрсетеді. Зергерлер көбіне әйелдердің сәндік бұйымдарын жасайды. Сәндік бұйымдарға білезік, сақина, жүзік, сырға жатады.
Білезік – ертеден келе жатқан білекке тағатын сәндік бұйым. Қыз бала 3-4 жасқа келгенде ата-анасы білезік соқтырған. Әшекей бұйымдарды «Қыз бала сән-салтанатта өссін!» деген оймен алтын-күмістен соқтырған. Білезік бергенде «Қолың өнерлі болсын!» деп тілек айтқан.
1. Екі мәтіннің ұқсастығы
2. Айырмашылығы
3. Екі мәтінге тақырып қой
2-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап бер
1.
2. Қазақ қолнерінің түрі?
1) Домбыра тарту
2) Зергерлік өнер
3) Қобыз ойнау
4) Көкпар ойыны
3. Халықтың ұшқыр ойын, биік талғамын көрсететін өркениеттің бір түрі?
1) Киіз басу
2) Сырмақ жасау
3) Ою-өрнек
4) Кесте тігу
4. Сәндік бұйымға не жатпайды?
1) Орамал
2) Білезік
3) Сақина
4) Сырға
5. Шеберлер зергерлік бұйымдарды неден жасаған?
1) Темірден
2) Қоладан
3) Мыстан
4) Күмістен
6. Білекке тағатын бұйым?
1) Сырға
2) Жүзік
3) Білезік
4) Шашбау
7. Әшекей бұйымдарды қандай мақсатта таққан?
1) Елдің байлығын көрсету үшін
2) Сән-салтанатта өссін деп
3) Биік талғамды халық екені көрсету үшін
4) Көз тимесін деп
3-тапсырма. Мәтін бойынша берілген сөздерді сәйкестендір
Қазақ . . .
Сән- . . .
Талғамы . . .
Ойы . . .
Сәндік . . .
Кесте . . .
Қажет . . .
Дала . . .
Керекті сөздер: салтанат, биік тігу, заттар, өркениеті, даласы, ұшқыр, бұйым.
4-тапсырма. «Мен елімнің болашағымын» тақырыбы бойынша өз ойыңды жеткіз ( 120-140 сөз).
- тақырып бойынша мәлімет беру;
- жаңа сөздер мен тірек сөздерді қолдану;
- тақырыпты ашу.
Қазақстанның таулары бүкіл әлем туристерінің сүйікті демалыс орны болып табылады. Қазақ таулары өздерінің табиғи ландшафты, сирек кездесетін флорасы мен фаунасынан басқа биік таулы аймақтарда орналасқан шипажайларымен, сондай-ақ альпинистер лагерьлерімен де белгілі.Қазақстанның таулары биік таулы және аласа таулы аймақтарға бөлінеді. Аласа таулы аймаққа Орталық Қазақстанда орналасқан Сарыарқа жатады. Сарыарқа батыстан шығысқа қарай 1200 шақырымға созылып жатыр. Орташа биіктігі – 500-600 м. Дала деп аталса да, Сарыарқада тау шыңдары да бар. Олардың ішінде ең биіктері – Ақсорған (1565 м) және Қарқаралы таулары (1403 м). Сарыарқа солтүстігінде Батыс-Сібір жазығымен, оңтүстігінде Балқаш көлімен және Бетпақ Дала шөлімен, шығысында Сауыр-Тарбағатай тау жүйесімен шектеседі. Сарырқаның негізгі жауһары – Бурабай шипажайлық аймағы. Жергілікті тұрғындар бұл жерді «қазақстандық Швейцария» деп атайды.
Қалалар шу, бекершілік, лас ауа сияқты кемшіліктерге қарамастан, жас ұрпаққа ұнайды. Шынында да, жағымсыз ерекшеліктерден басқа, олар мүмкіндіктер мен перспективалардың қоймасы болып табылады. Қалаларда адам рухани және мәдени жағынан көбірек дамиды. Шынында да, қазіргі әлемде жақсы білім алып, мәдениетті даму өте маңызды. Кітапханалар, театрлар, кинотеатрлар, TR орталықтары ауылдарда кездеспейді. Монетаның минусы да бар: қалалардың ең үлкен кемшілігі - олардың ауруға шалдығу қаупі. Ауылдардың артықшылығы осында: таза ауа, табиғи өнімдер. Ал ауылдарда өмір сүру тәсілі сізде отырудың қажеті жоқ. Бірақ адамдар желді және бұл қуаныштардың бәрі тез зеріктіреді.