шығармадағы балық аулау кәсібін қазіргі кездегі балық аулау кәсібімен салыстырып, шағын мәтін құраңыздар. Қосымша ақпарат көздерін пайдаланыңыздар. (Қан мен тер)(4-5 сөйлем)
Шалкиіз Тіленшіұлы (1465 — 1560 жылы ш.) — жырау, орта ғасырлардағы қазақ поэзиясының көрнекті өкілі.Шалкиіз жас кезінен-ақ ер жүрек жауынгер әрі талантты жырау ретінде даңққа бөленді. Жігіттік шағы Ноғай ордасындағы Мұса бидің маңайында өткен. Кейіннен Үлкен Орданың әміршісі, Мансұрұлы Темір бидің және ноғайлы Жүсіп бидің төңірегінде, өмірінің соңғы кезін қазақ ханы Хақназар маңында өткізді. Жырау туындылары әсерлі, өткір, аз сөзге көп мағына сыйғызған сұлу сазды көркемдігімен ерекшеленеді. Оның шығарм-нан ортағасырлық қарапайым көшпелілердің өмірі туралы нанымды, моральдық, этикөлі түсініктер көрініс тапқан (“Асқар, асқар, асқар тау…”, “Қоғалы көлдер…”, “Арғымақ ару аттар…”, “Ор, ор қоян, ор қоян…”, тағы басқа). Шалкиіз шығармаларында ерлік рухқа, асқақ романтикаға толы жырлар да жеткілікті. “Алаштан байтақ озбасы…”, “Жапырағы жасыл жаутерек…”, “Ер Шобан”, тағы басқа). Шалкиіздің халық арасына ең көп тараған шығармалары — “Би Темірге айтқаны”, “Би Темірді қажы сапарынан тоқтатуға айтқан” толғаулары. Ол ертедегі қазақ поэзиясының өлең өрнегін байытқан ақын. Шығармалары алғаш 19 ғасырдан қағаз бетіне түсе бастады.
Қазан төңкерісіне дейін орыс және қазақ тілдерінде 1875 жылы “Записки Оренбурского отдела Императорского Русского географического общества” жинағында жарияланған. Кейін аталған жинақта (1885), “Астраханский вестник” газетінде (1893, 1916), Ы.Алтынсариннің “Қырғыз хрестоматиясында” (1879, 1906), т.б. жинақтарда, ал Кеңес дәуірінде “Ертедегі әдебиет нұсқалары” (1967), “Алдаспан” (1971) “15 — 18 ғасырлар қазақ поэзиясы” (1982), “Бес ғасыр жырлайды” (1984) жинақтарында жарық көрді.[1]
Шалкиіз Тіленшіұлы (1465 — 1560 жылы ш.) — жырау, орта ғасырлардағы қазақ поэзиясының көрнекті өкілі.Шалкиіз жас кезінен-ақ ер жүрек жауынгер әрі талантты жырау ретінде даңққа бөленді. Жігіттік шағы Ноғай ордасындағы Мұса бидің маңайында өткен. Кейіннен Үлкен Орданың әміршісі, Мансұрұлы Темір бидің және ноғайлы Жүсіп бидің төңірегінде, өмірінің соңғы кезін қазақ ханы Хақназар маңында өткізді. Жырау туындылары әсерлі, өткір, аз сөзге көп мағына сыйғызған сұлу сазды көркемдігімен ерекшеленеді. Оның шығарм-нан ортағасырлық қарапайым көшпелілердің өмірі туралы нанымды, моральдық, этикөлі түсініктер көрініс тапқан (“Асқар, асқар, асқар тау…”, “Қоғалы көлдер…”, “Арғымақ ару аттар…”, “Ор, ор қоян, ор қоян…”, тағы басқа). Шалкиіз шығармаларында ерлік рухқа, асқақ романтикаға толы жырлар да жеткілікті. “Алаштан байтақ озбасы…”, “Жапырағы жасыл жаутерек…”, “Ер Шобан”, тағы басқа). Шалкиіздің халық арасына ең көп тараған шығармалары — “Би Темірге айтқаны”, “Би Темірді қажы сапарынан тоқтатуға айтқан” толғаулары. Ол ертедегі қазақ поэзиясының өлең өрнегін байытқан ақын. Шығармалары алғаш 19 ғасырдан қағаз бетіне түсе бастады.
Қазан төңкерісіне дейін орыс және қазақ тілдерінде 1875 жылы “Записки Оренбурского отдела Императорского Русского географического общества” жинағында жарияланған. Кейін аталған жинақта (1885), “Астраханский вестник” газетінде (1893, 1916), Ы.Алтынсариннің “Қырғыз хрестоматиясында” (1879, 1906), т.б. жинақтарда, ал Кеңес дәуірінде “Ертедегі әдебиет нұсқалары” (1967), “Алдаспан” (1971) “15 — 18 ғасырлар қазақ поэзиясы” (1982), “Бес ғасыр жырлайды” (1984) жинақтарында жарық көрді.[1]
Электрондық
[4 буын: э-ашық,лек-бітеу,трон-бітеу,дық-бітеу]
Э-дауысты ашық ,езулік,жуан
л-дауыссыз үнді
е-дауысты ,ашық ,езулік,жіңішке
к-дауыссыз,қатаң
т-дауыссыз,қатаң
р-дауыссыз,үнді
о-дауысты,ашық ,еріндік,жуан
н-дауыссыз,үнді
д-дауыссыз,ұяң
ы-дауысты,қысаң ,езулік,жуан
қ-дауыссыз,қатаң
Әріп саны:11
Дыбыс саны:11
Сауда
[2 буын:сау-бітеу,да-ашық]
С-дауыссыз,қатаң
а-дауысты,ашық,езулік,жуан
у-дауыссыз,үнді
д-дауыссыз,ұян
а-дауысты ашық,езулік,жуан
Әріп саны:5
Дыбыс саны:5
Өнер
[2 буын:ө-ашық,нер-бітеу]
Ө-дауысты,ашық,еріндік,жіңішке
н-дауыссыз,үнді
е-дауысты,ашық,езулік,жіңішке
р-дауыссыз,үнді
Әріп саны:4
Дыбыс саны:4
Табыс
[2 буын : та-ашық,быс-бітеу]
Т-дауыссыз,қатаң
а-дауысты,ашық,езулік,жуан
б-дауыссыз,ұяң
ы-дауысты,қысаң,езулік,жуан
с-дауыссыз,қатаң
Әріп саны:5
Дыбыс саны:5
Енбек
[2 буын: ен-тұйық,бек-бітеу]
Е-дауысты,ашық,езулік,жіңішке
н-дауыссыз,үнді
б-дауыссыз,ұяң
е-дауысты,ашық ,езулік,жіңішке
к-дауыссыз,қатаң
Әріп саны:5
Дыбыс саны:5