fac7

05.05.2023 17:00 •  Қазақ тiлi

Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов— қазақтың ұлы ғалымы, шығыстанушы, тарихшы, фольклоршы,
этнограф,ағартушы,саяхатшы.Шоқан Уәлиханов 1835 жылы Қостанай облысы, Сарыкөл ауданы, Құсмұрын жерінде дүниеге келген.
Шын есімі- Мұхаммедқанафия.Әжесі бала күнінде «Шоқаным» деп еркелетіп айтуымен «Шоқан» аталып кеткен.
Әкесі Шыңғыс өте білімді,орысша сауатты, офицерлік чині бар (полковник болған) адам.Ал Шыңғыстың әкесі Уәли мен шешесі Айғаным да хандық құрған адамдар.Арғы аталары тарихқа белгілі - Абылай хан.
Шоқан әуелі ауыл мектебінде ескіше хат таниды.Шоқан талапты,зерек болып өседі. Шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан.Оған тәрбие беруде әжесі Айғанымның ықпалы күшті болды.Ол жас Шоқанға ежелгі қазақтың аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын.Шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб,парсы,шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды.Әкесі Шоқанды 12 жасқа келгенде Омбыдағы Сібір кадет корпусына (әскери училищеге ) береді.Кадет корпусында бір жыл ішінде орыс тілін үйреніп алады.Шоқан кадет корпусын өте жақсы үлгеріммен бітіріп шығады.
Кадет корпусын 1853 жылы 17 жасында бітірген Шоқан Батыс Сібір генерал губернаторының кеңсесінде қызметке қалдырылады.Осы кезден Орта Азия халықтарының тарихын, этнографиясы мен жағрапиясын зерттей бастайды.Орта Азия,Қырғыз өлкесін зерттеуге әуестеніп,экспедицияға қатысады.Шоқан 22 жасында Орыс жағрапия ғылыми қоғамның мүшесі болып сайланады.Кейін Шоқан Құлжаға,сосын Қашқарияға сапар шегеді.Осылайша Шоқан 1856 жылдан бастап, ұлы саяхат сапарына шығады.
Қазақ халқының тарихын,ауыз әдебиетін жинау,зерттеу саласындағы Шоқан еңбектерінің мәні зор.

1.Мәтінде кездесетін сөздерді белгілеңіз.
А) қолөнер,ою-өрнек,текемет
В) туризм,мәдени,салт-дәстүр
С) сапар,жағрапия,ұлы ғалым
Д) өмілдірік,киіз үй,желбеу
​