Ішкі өлкеде «Қытайдың ұлы қорғаны» дейтін бар. Оның құрылысы екі ғасырға созылған. Ұлы қорғанды Қытай императорлары біздің түп аталарымыз — көшпелі гундерден қорғану үшін тұрғызыпты. Қазір мұндай бекіністер жалғыз Шәуешекте ғана емес, Үрімжі, Құлжа, Сүйдің, Күре сияқты басқа қалаларда да салынып жатыр. Бұл қамалдар бұрынғыдай қорғанысқа жарамаса да, әйтеуір осы өлкенің қазақтікі емес, Маншың өкіметінің жері екенін әйгілеп тұратыны анық..». Үзіндіден авторлық идеяны табыңыз. Шығарманың идеясының өмірлік жағдайлармен байланысына дәлел келтіріңіз анықтаңыз.

қоршаған ортамен тығыз байланыста өмір сүреді. «не ексең, соны орасың» дегендей, қоршаған ортаға келтірген зияның өз денсаулығыңа әсер етеді.

өркениет пайда болған кезден бастап ауаға кездейсоқ заттар қосыла бастады. оған дейін ауа табиғи жолмен ғана ластанатын. мысалы: жанартаулар атқылағанда, ауаға бу күйіндегі заттар, улы газдар араласады. жел арқылы шаң, тозаңдар ұшып шығады. орман өртенген кезде, көп мөлшерде газдар ұшады. өсімдіктер мен жануарлардың қалдығышірігенде, түзілетін газ заттары да ауаға тарайды. мұның бәрі табиғи ластануға жатады. заттар айналымы кезінде ауа табиғи ластанудан өзін-өзі тазартады.

қазіргі кезде қоршаған ортаның ластануы ң іс-әрекеті салдарынан жиілеп отыр. мысалы: жылу электр станциясынан, мұнай өңдеуден, металл өндіруден, көліктерден шығатын қалдықтар ауаны ластайды.

өзіңіз демалатын саябақты, емделетін , орманды жерлерді ұқыпсыз, жауапкершіліксіз пайдалансаңыз да, қоршаған ортаға зиян келтіресіз. жан-жағыңызға қоқыс лақтырып, орманда от жағу салдарынан қаншама келеңсіз оқиғалар туындайды.

сондықтан, әрбір саналы азамат қоршаған ортаны қорғауға ат салысу қажет. қоршаған ортаны қорғау сенің бойыңдағы ұқыптылықтан басталады. өз аулаңды таза ұстап, жан-жағыңа орынсыз қоқысты лақтырмау керек.

қазақстан республикасында қоршаған ортаны қорғау үшін, арнайы шаралар жүзеге асырылуда. атап айтсақ, зауыттарға арнайы тазартқыш қондырғылар орнатылады. автокөліктерден шығатын түтіннің жолына сүзгі қойылады. сұйық отын газбен алмастырылады.

ауаны тазартудың ең тиімді жолы- көгалдандыру. бұл іске өздерің де қатыса аласыңдар. сенің еккен әр ағашың ауаны тазартуға қосқан үлесің болып табылады.

Әбу насыр мұхаммад ибн мұхаммад тархан ибн узлағ әл-фараби ат-турки  (870 - 950 ж. ш.) - әлемге әйгілі ойшыл,  философ,  социолог,  ,  ,  астроном,  ботаник,  лингвист,  логика,  музыка  зерттеушісі.  абайдыңфараби еңбектерімен таныстығы жөнінде нақтылы мәліметтер жоқ. дегенмен  сағдидық: «  философияға,  даналыққазор мән берген абай әл-фараби, ибн синалармен таныс болуымен бірге осы ғақпиялар кітаптарынан да мағлұматы бар еді» (абайдың республикалық әдеби-мемориалдық  музейі. инв. №172, 17- - деп айтылған пікірі абайдың фараби еңбектерімен таныс болғандығын анықтай түседі.  абай  өз шығармаларында нәр татқан рухани бұлақтар төркінін жасырмайды, ол қайта: «ғылымды іздеп, дүниені көздеп, екі жаққа үңілді» - деп ескертуінде мәні терең сыр жатыр. фараби мен абай шығармаларындағы пікір сабақтастығын,  ақын  шығармашылығы нәр алған рухани көздерінің түп-төркінін қарастырғанда, алдымен екі ұлы ойшылға ортақ «жан қуаты» немесе абайдың өз сөзімен айтқанда «өзін танымақтық» жөніндегі көзқарасына айрықша назар аудару қажет.қазақстан республикасының 10 000 теңгесіндегі купюра (2003). әл-фараби осындай 1 теңге (1993), 1000 теңге (2000) және 5000 теңге (1998) сияқты қазақстандық ақша белгілерінде түсірілген. тарихында ғылыми ойдың үздіксіз барысында «өзін танымақтың» немесе «жан қуаты» туралы ойлардың қалыптасу жолдарын танып білу күрделі мәселеге айналып, бастан-аяқ қарама-қарсы көзқарастардың өріс алуына түрткі болды. ң өзін танымақтық жөніндегі ілімнің алғашқы қ көне дүние философтарынан басталса да, оны өз заманында ғылыми жүйеге түсіріп, қалыптастырған фараби еңбегі ерекше көзге түседі. жалпы «жан қуаты» немесе «өзін танымақтық» жайлы күрделі ой сарасына қазақ топырағында арғы заманда фараби, соңғы дәуірде абайға терең барлап барған. абай өлеңдері мен қарасөздеріндегі жан қуаты жайлы ой толғануында «жан құмары», «жанның жибили қуаты», «жан қуаты», «жанның азығы» т. б. осы іспеттес философиялық сарындағы ойларын таратқанда: «жан қуаты деген қуат-бек көп нәрсе, бәрін мұнда жазарға уақыт сиғызбайды» - деп, айрықша ескертуінің өзіндік себептері бар. бұл тұжырымынан ақынның «өзін танымақтығы» жөніндегі ілімнің тарихымен толық таныстығы анық байқалып, өз тарапынан ойларын кең түрде тыңдаушыларына молынан жеткізе алмаған өкініші де сезіледі. жан қуаты жөнінде фараби қолданған филос. терминдер абайдың өлеңдері мен жетінші, он жетінші, жиырма жетінші, отыз сегізінші, қырық үшінші қарасөздеріңде сол түпнұсқадағы қапыңа немесе қазақы ұғымға сай сөздермен беріледі. ақынның он төртінші, он жетінші қарасөзі мен «әуелде бір суық мұз ақыл », «көзінен басқа ойы жоқ», «малға достың мұңы жоқ малдан басқ», «алла деген сөз жеңі», «жүрек - теңіз, қызықтың бәрі асыл «өлеңдерінде арнайы сөз болып, талқыланатын  ақыл, қайрат,  жүрекжайлы филос. мағынадағы ойларының бастау алар көзі  фараби  еңбектеріңде жатыр.