Шексіз махаббат, тыңдау, тырысу, ұрлық жасамау, аяулы әкетайым, отбасы бақыты, құрақ, сыншы, тәрбиелеу, жауапкершілік, үйлену.
2-тапсырма. 1-тапсырмадағы сөздердің ішінен деректі және дерексіз зат
есімдерді бөліп жаз.
деректі зат есім:
дерексіз зат есім:
Көркемдегіш құралдар деген не?
Көркемдегіш құралдар – автордың шығарманы әсерлеу,бейнелуіне септігін тигізіп,оның шеберлігін танытатын құралдар.Ондай құралдарға ажарлаудың,құбылтудың түрлерін жатқызуға болады.Олар:эпитет,теңеу,метафора,метонимия,кейіптеу,аллгория,синекдоха,литота т.б.
Өлеңдегі көркемдегіш құралдар.
1) Өлеңде эпитет бар.Олар: тал шарбақ,тас қала.Эпитет – заттың, яки құбылыстың ерекшелігін, сыр-сипатын бейнелі түрде танытатын поэтикалық және стилистикалық ұғым, экспрессивті айқындаушы сөз.Өлеңдегі екі эпиттет де заттың сипатын ерекше ашып тұр.
2) Метонимия қолданылған.Ол : жан сақтап.Метонимия – троптың (құбылтудың) бір түрі. Өзара байланысты балама ұғымдарды қолдану, құбылыс орнына оның ерекше қасиетін көрсету. Бұл жерде "жан сақтау" – тіршілік ету,өмір сүру деген мағынаны астарлап тұр.
3) Тұрақты тіркестер кездеседі.Олар:ат құйрығын кесермін,ат сауырын беру.Тұрақты сөз тіркестері – екі немесе одан да көп сөздердің тіркесуінен жасалып, бір ұғымды білдіретін бейнелі сөздер тобы."Ат құйрығын кесу" мағынасы – қарым-қатынасты үзу,ал "ат сауырын беру" – бөлініп,басқа жаққа кетті деген мағынада.
4) Риторикалық сұрау қолданылған:
Сонда, ханым, не десін?
Мен жоқ болсам, Есім хан,
Ит түрткіні көресің.
Жиембет қайда дегенде,
Не деп жауап бересін?
Риторикалық сұрау(лепті сұрау) – шешендік тәсілге жататын айшықты сөз тіркесі, ойды, сезімді әсерлі ету үшін жауабы өзінен өзі-ақ айқын нәрсені әсерлі леппен, сұрау түрінде айту.
5) Сонымен қатар өлеңде аллитерация мен ассонанс қолданылған.Аллитерация:
Тал шарбаққа мал сақтап,
Тас қалаға жан сақтап,
Тасқан екен мына хан!
Бұл жерде "Т" дауыссыз дыбыс қайлатанып тұр.Аллитерация – дауыссыз дыбыстардың қайталануы арқылы әдеби тілді ажарлап, сөздің реңін келтіре түсетін көркемдік тәсіл.
Ассонанс:
Арқаға қарай көшермін, Алашыма ұран десермін,
Ат құйрығын кесермін,
Ат сауырын берермін,
Алыста дәурен сүрермін.
Бұл жерде "А" дауысты дыбысы қайталанып тұр.Ассонанс –өлең сөзде дауысты дыбыстардың үндесе қайталануы.
Құрамында саны бар мақал - мәтелдер:
Жақсы әке жаман балаға қырық жыл азық.
* * *
Бір күн ұрыстың қырық күндік қырсығы бар.
* * *
Бір күн ашыққаннан қырық күн ақыл сұрама.
* * *
Қызды қырық кісі айттырады,
Бұйырған біреуі алады.
* * *
Жеті кедей жиналғанмен ортасынан бір бай шықпас.
* * *
Тоғыз ат бір қазыққа байланбас.
* * *
Егістікті бір рет сыйламасаң, ол сені тоғыз рет қинайды,
* * *
Елуінде – ер дана,
Елуінде – ел жаңа.
* * *
Ел құлағы-елу.
* * *
Алты ай баққан арықты бір түн ұрындырған өлтіреді.
* * *
Алты аға бірігіп әке болмас, жеті жеңге бірігіп ана болмас.
* * *
Алты жастан жинасам асырам, жеті жастан жинасам жеткізем.
* * *
Екі аяқтыда бажа тату, төрт аяқтыда бота тату.
* * *
Төртеу түгел болса, төбедегі келеді,
Алтау ала болса, ауыздағы кетеді.
* * *
Жігітке жеті өнер де аз.
* * *
Жеті рет өлшеп, бір рет кес.
* * *
Жеті жұрттың тілін біл,
Жеті түрлі ілім біл.
* * *
Жұт жеті ағайынды, жиенім сегіз.