Қайран, қазақ елі... Қазақ халқы бұл дүниеде не көрмеді? Сонау «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» заманынан бастап, қазақтың басына үйірілген қара бұлт сейілмеді. Күні кеше болғандай желтоқсан оқиғасына да, биыл 30 жыл толыпты.
Желтоқсан айы... кешегі дүркіреп өткен 1986 жылға дейін бүкіл қазақ үшін қарапайым бір айдың атауы еді. Кейін бұл сөздің мән - мазмұны да, құлаққа жетер әуені де мүлде өзгерді. «Желтоқсан» десе, әрбір қазақтың көкірегінде небір көріністер: үрейлі үкімет үйі, оны қоршай толқыған ызалы қыз - жігіттердің жігерлі келбеттері, оларға қадалған суық көздер мен мейірімсіз пішіндер, одан кейін темір киімдер киіп, келтек ұстағандар мен жалаңаш қол жастардың сарт - сұрт айқасы, адам жегіш иттердің арсылы, шашынан сүйреген қазақ аруы, басынан қан шапшып, ыңырси құлаған қазақтың бозбалары елестейтіні белгілі. Оған қоса, «Желтоқсан желі» немесе «Қара бауыр қасқалдақ» деген мұңды да асқақ әуендердің сарыны алыстан талып естіледі. Себебі, бұл әндер әлдеқашан «Желтоқсан оқиғасының» халық арасындағы әнұранына айналып кетті.
1986 жылғы желтоқсан оқиғасы қазақтың басын біріктіріп, бір жұдырыққа жұмылдырған бақытты да, қайғылы күні еді. Желтоқсан жаңғырығы көзден кеткенімен, көңілден кетер емес. Себебі, оның тарихтан алар орны ерекше.
1986 жылы Желтоқсан оқиғасына, себеп болған жағдай Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің Пленумында, 1 хаатшылығына қазақтың елі – жерімен, тыныс – тіршілігімен таныс емес Г. В. Колбинді қазақ еліне ерен еңбек сіңірген азаматы Д. Қонаевтың орнынына әкелуі еді. Колбин бұқаралық ақпарат құралдарына берген сұхбатында «Қазақстан» деген елді тек картадан ғана білетінін айтты. Осылайша, төтенше өткен пленум таңертеңгі сағат 10: 00 - де басталып, бар жоғы 18 минутта аяқталды.
Желтоқсанда үзілген жауқазындар»
Қайран, қазақ елі... Қазақ халқы бұл дүниеде не көрмеді? Сонау «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» заманынан бастап, қазақтың басына үйірілген қара бұлт сейілмеді. Күні кеше болғандай желтоқсан оқиғасына да, биыл 30 жыл толыпты.
Желтоқсан айы... кешегі дүркіреп өткен 1986 жылға дейін бүкіл қазақ үшін қарапайым бір айдың атауы еді. Кейін бұл сөздің мән - мазмұны да, құлаққа жетер әуені де мүлде өзгерді. «Желтоқсан» десе, әрбір қазақтың көкірегінде небір көріністер: үрейлі үкімет үйі, оны қоршай толқыған ызалы қыз - жігіттердің жігерлі келбеттері, оларға қадалған суық көздер мен мейірімсіз пішіндер, одан кейін темір киімдер киіп, келтек ұстағандар мен жалаңаш қол жастардың сарт - сұрт айқасы, адам жегіш иттердің арсылы, шашынан сүйреген қазақ аруы, басынан қан шапшып, ыңырси құлаған қазақтың бозбалары елестейтіні белгілі. Оған қоса, «Желтоқсан желі» немесе «Қара бауыр қасқалдақ» деген мұңды да асқақ әуендердің сарыны алыстан талып естіледі. Себебі, бұл әндер әлдеқашан «Желтоқсан оқиғасының» халық арасындағы әнұранына айналып кетті.
1986 жылғы желтоқсан оқиғасы қазақтың басын біріктіріп, бір жұдырыққа жұмылдырған бақытты да, қайғылы күні еді. Желтоқсан жаңғырығы көзден кеткенімен, көңілден кетер емес. Себебі, оның тарихтан алар орны ерекше.
1986 жылы Желтоқсан оқиғасына, себеп болған жағдай Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің Пленумында, 1 хаатшылығына қазақтың елі – жерімен, тыныс – тіршілігімен таныс емес Г. В. Колбинді қазақ еліне ерен еңбек сіңірген азаматы Д. Қонаевтың орнынына әкелуі еді. Колбин бұқаралық ақпарат құралдарына берген сұхбатында «Қазақстан» деген елді тек картадан ғана білетінін айтты. Осылайша, төтенше өткен пленум таңертеңгі сағат 10: 00 - де басталып, бар жоғы 18 минутта аяқталды.
Тұрақты тіркес — сөздердің орны әбден қалыптасқан және құрамындағы сөздерден мүлдем басқа мағына беретін тіркес.
ит өлген жер — алыс
тайға таңба басқандай — анық
Тілді үйіреді — тәтті
көз шырымын алу — ұйықтау
Ағама жеңгем сай, апама жездем сай — мінез қылығы үйлес
Ағынан жарылды — ештеңені жасырмай, бар шындығын айтты
Ажал оғы атылды — мерт болды
Ажары кірді — көріктенді
Аузы алты қарыс — қаһарлы
Азуын айға білеген — батыл
Айдар тақты — әйгілі қылды
Айдарынан жел еседі — рахат өмір
Айды аспанға бір шығарды — аты шықты
Айдың күні аманда — аман есенде
аймандай қылды — әшкереленді, ұятқа қалды
Айна қатесі жоқ(айна қатесіз) — діл, тура
Айтаққа ерді — өсекке ерді
Айтқан сөз құлағынан ағып кетеді — естімейді, ұқпайды
Айы оңынан туды — жолы болды
Айызы қанды — көңілі жай тапты
Ақ ауыз қыды — алдап соқты
Айылын жимау — жасқанбау, сескенбеу
Ақ жарқын — ашық көңіл
Ақиық — айрықша асыл
Ақ киізге көтерді — хан сайлады
Ақ саусақ — еріншек
Ақыл (ой) таразысына салды — дұрыстап ойланды
Ақыл қосты — кеңес берді
Ақылға салды — ойланды
Ақысын жеу — еңбегінің ақысын бермеу / біреудің еңбегін пайдаланды
Алаауыз — бірлік жоқ
Ала болды — араздасты
Ала көзімен атты — жек көрді