Сабақтың тақырыбы: Жол және сигнал белгілері.Этимология. 1-тапсырма:Мәтінді оқы және аудар.Прочитай текст и переведи.
Алғашқы бағдаршам теміржол бойында пайда болды. Оны ойлап тапқан адамның есімі тарихта сақталмаған. Ал оны көше қозғалысына ыңғайлап, қайта жасаған ағылшынның инженер-механигі Д. Найт болатын. Ол 1868 жылы Лондондағы парламент үйінің алдына бағдаршам орнатты. Алдымен түрлі-түсті сигналдар қайыс берілістің көмегі арқылы өзгертіліп отырды.
Бағдаршамдарда жасыл, сары, қызыл және ақ-ай түстерінің жарық сигналдары қолданылады.Мақсатына байланысты бағдаршам дөңгелек, жебе (жебе), жаяу жүргіншінің немесе велосипедтің силуэті түрінде және X тәрізді болуы мүмкін.
-Дөңгелек сигналдары бар бағдаршамдарда жасыл дөңгелек сигнал деңгейінде орналасқан жасыл көрсеткі (көрсеткілер) түріндегі сигналдары бар бір немесе екі қосымша секция болуы мүмкін.
-Теміржол өткелінде орналасқан дөңгелек ақ түсті ай жыпылықтайтын жарық көлік құралдарын өткелден өткізуге мүмкіндік береді. Жыпылықтайтын ақ-қызыл және қызыл сигналдар сөнген кезде, көзге көрінетін жерде өткелге жақындаған пойыз (локомотив, вагон) болмаса, қозғалысқа жол беріледі.
-Теміржол өткелдерінде қызыл жыпылықтайтын бағдаршаммен бір уақытта дыбыстық сигнал берілуі мүмкін, бұл қосымша жол пайдаланушыларға өткел арқылы қозғалуға тыйым салу туралы хабарлайды.
-Бағдаршамдар қозғалыс бағыты бойынша оң жақта немесе олар қоршаған жол осінің үстіне орнатылады. Қоршау және жолмен дұрыс жүріп келе жатпаған поездар үшін өтпелердің алдындағы аралықтарда орнатылатын оларды ескерту бағдаршамдары қозғалыс бағыты бойынша сол жақта орналасады.
-Бағдаршамдарды оң жақта орнату үшін габариттер болмаған жағдайларда.
2-тапсырма. Мәтін бойынша 3 сұрақ құрастыр.Составить 3 вопроса по тексту.
Грамматикалық тақырып – Көшір.Спиши.
ЭТИМОЛОГИЯ (грек. Etymos – ақиқат, шындық және logos – ілім – тілі білімінің жеке сөздердің немесе морфемалардың шыгу төркінін, тарихын зерттейтін саласы.
Сөздің я морфеманың шығу тегі, тарихы. Бұл күнде алғашқы қалпы, мағынасы ұмытылған немесе өзгеріске көп ұшыраған сөздер сыры этимологиялық зерттеулер арқылы анықталады. Мысалы, тіліміздегі «жолдас-жора», «бала-шаға» деген қос сөздердің соңғы сыңарлары («жора», «шаға») түсініксіз. Ал бұл сөздерді этимология тұрғысынан қарастырсақ, «жора» —қырғызша «жолдас», «шаға» — азербайжан, түрікмен тілдерінде «бала» деген ұғымды білдіреді. Этимологиялық зерттеулер тарих, этнография, архиология, ономастика, топонимика, т.б. ғылымдармен ұштастырыла жүргізіледі. Бір сөздің этимологиясын әр жақты анықтау үшін генелиологиялық, фонетикалық, морфологиялық, семантикалық, этимологиялық принциптер қолданылады. Кейде, кейбір сөздің магынасын жете білмегендіктен немесе оны өзінше топшылап түсіндіруден я болмаса бұрмалап айтудан «халықтық» («жалған») этимологиясы жасалады, (экскаватор – іске батыр: бульвар – гульбар: поликлиника – полуклиника т.б.).
Бұл туралы ұлы ойшыл Ибн Сина да өз шығармаларында айтқан. Ол сондай - ақ спортты мағынасына қарай жеңіл, ауыр, ұзын, қысқа сияқты бірнеше түрге бөлген. Денсаулық пен өмірді дамыту үшін кем дегенде спорттың 33 түрінен жаттығу жасау керектігін айтқан.
Елбасы Н. Ә. Назарбаев өзінің “Қазақстан - 2030” стратегиялық бағдарламасында халықты салауатты өмір салтына ынталандыруды басым бағыттың бірі ретінде атап көрсетті. Сондай - ақ Президентіміздің қолдауымен 2003 жыл – денсаулық жылы болып жарияланған. Расында да, бүгінгі таңда еліміздің ақсақалдарынан кішкентай баласына дейін дене тәрбиесіне ерекше мән беруде.
Осындай игі істер Қылмыстық - атқару жүйесі комитетінің Жамбыл облысы бойынша басқармасында да атқарылып келеді. Басқарма бастығы әділет полковнигі Т. Б. Ахметовтің ұйымдастыруымен Басқарма аумағында орналасқан спорттық алаңда Басқарма қызметкерлері арасында «Шынықсаң шымыр боласың», деген қағиданы ұстанып, аптасына екі рет дене шынықтыру сабақтары жүргізіледі. Күнделікті аласапыран жұмыстардан кейінгі бір - екі сағат уақыттың ішінде әріптестерім біраз бой жазып, сергіп қалады. Осы бір тамаша сәттерде балалық шағың да еріксіз еске түсетіндей! Футбол, волейболдан командалар құрылып, қызу ойындар өткізіледі. Сондай - ақ, кермеге тартылу, шахмат, шашка, ұзындыққа секіруден өткізілетін жаттығулар өз алдына бір бөлек.
Ондағы негізгі идея қызметкерлерді салауаттылыққа ынталандыру, дене тәрбиесі мен спортпен айналысуға үгіттеу. Себебі елді күні ертең ілгері апаратын – сауатты, білімді, дені сау жастар. Біздер осы елдің жас толқындарымыз. Сондықтан біздің мақсатымыз уақытты тиімді пайдаланып, сапалы қызмет етіп, өмірде өз орнымызды адаспай табуға барлық жағынан дайын болуымыз керек.
«Оқу - тәрбие процессінің гигиенасы»
Мектептегі оқу тәрбие жұмыс тарының басты міндеті – жастардың ой өрісін дамыту, сабақ үлгеріміне қажетті жағдай тудыру, денсаулығын сақтап, денесін шынықтыру. Ол үшін мектептегі барлық жұмыстар балалардың жасына лайық, организмдерінің ерекшеліктеріне сай жасалады. Оқу - тәрбие жұмыстарының ұзақтығы, ауырлығы оқушылардың жұмыс қабілетіне, жыл маусымдарының организмге әсеріне байланысты жоспарланады. Сондықтан бастауыш сыныптардағы оқу жылы жоғарғы сыныптарға қарағанда қысқа, жазғы демалыстары ұзақ болады.
Оқу бағдарламасы балалардың жасына қарай жылдан жылға күрделеніп отырады. Оқу жылы ішінде әрбір тоқсан сайын оқушыларға демалыс беріп тынықтырады.
Жазғы демалыстан соң балалар еңбекке біртіндеп үйрене бастайды. Бірінші тоқсанның басында оқушылардың сабаққа зейіні төмен болғандықтан оқу жылының алғашқы апталары өткен тақырыптарды қайталап, бекітуге арналады да, жаңа тақырыптарды өте бастайды. Оқу жылының барысында барлық пәндерден мектеп бағдарламасы біртіндеп қиындап, жыл аяғында балалар шаршаған кезде қайта жеңілденеді.
Вода - бесценное богатство. Все живое на земле зависит от воды.
Как и все народы мира, казахский народ также уделял большое внимание чистоте реки, озера, родника, особенно колодезной воды. Наши предки часто упоминали таинство национальной традиции уважать воду, не портить воду, не портить воду. Родителям сказали детям, что они «разбрасывают воду, обжигают рыбу», «потирают пули и уничтожают птицу». «Если вы видите облака, вы должны открыть глаза». Мы видим, как казахский народ защищает и защищает воду. Узень, озеро прекрасное. В этом районе много птиц и птиц.