Дос деп ойлап құшқаным, Болып шықты-ау дұшпаным(Өтебайбойлақ Тілеуқабылұлы баба)
Жылуы болмаса түбіт қасиетсіз, Жігері болмаса жігіт қасиетсіз. Иманы кеткеннің жиғаны кетеді. Саналы адам сағыңды сындырмас, Санасыз адам жағыңды тындырмас. Жаңа досың жаныңда болса, ескі досың есіңде болсын. Ол әрқашанда сенімді. (Шерхан Муртаза *Қызыл жебеден*)
Сыйластық дегеніміз – басқа адамдарға құметпен қарау, түсінушілік таныту. Бұл орайда есіме «Сыйласқанның құлы бол» мақалы түседі. Қазақ халқы тіпті танымайтын адамды үйіне қонақ қылып, төрге шығарып, сыйлаған. Жалпы адамдар арасында түрлі қарым – қатынаста сыйластық орнайды: достар арасында, туысқандар арасында, құрмет қылуға лайықты адамдар арасында. Қазақ қоғамындағы сыйластықтың бір мысалы ретінде жеңге мен өзінен кіші қайындары мен қайынсіңілдерінің қарым – қатынасын келтіруге болады. «Қызы бар үйдің жеңгесі сүйкімді» деп айтылғандай, әсіресе қайынсіңілсінің тәрбиесінде ерекше орын алатын, сырласатын осы жеңге болған. Жақсы жеңге кенжелерді атын атамай, оларды еркелетіп қайындарына «төре бала», «ерке бала», «төрем», «еркем», «кенже бала», «мырза жігіт», «төре жігіт», «мырзатай», ал қайынсіңілдеріне «шырайлым», «кекілдім», «арайлым», «сырғалым», «шашбаулым», «күлімкөз», «шашбаулым», «еркем», «ерке қыз» деп ат қояды. Менің жеңгем мені еркелетіп «Сырғалым» деп атайды.
Бұл дәстүр бүгінгі күні де жалғасын тауып келеді. Бұл сыйластық пен құрметтің ерекше белгісі. Ер адамдар ақсақалдар мен өзінен үлкенді «ата», «әке», «ереке», «жәке» деп құрмет көрсету осы дәстүрден туындаған. Осы бір әдет — ғұрыптан жасы үлкен адамды сыйлаудың озық мәдениетін көруге болады.
Сондықтан отбасы тәрбие бастауы болғандықтан, әрбір отбасы бала тәрбиесіне ерекше мән беріп, жас ұрпақтың бойында тек жағымды қасиеттер қалыптастыра білсе екен дегім келеді.
Болып шықты-ау дұшпаным(Өтебайбойлақ Тілеуқабылұлы баба)
Жылуы болмаса түбіт қасиетсіз,
Жігері болмаса жігіт қасиетсіз.
Иманы кеткеннің жиғаны кетеді.
Саналы адам сағыңды сындырмас,
Санасыз адам жағыңды тындырмас.
Жаңа досың жаныңда болса, ескі досың есіңде болсын. Ол әрқашанда сенімді. (Шерхан Муртаза *Қызыл жебеден*)
Бақыттың кілті достықта, достықтың кілті халықта (Абай Құнанбайұлы)
Ақылы көпті дау алмайды
Досы көпті жау алмайды (Яссауи)
Жаман дос көлеңке,
Басыңды күн шалса, қашып құтыла алмайсың,
Басыңды бұлт алса, іздеп таба алмайсың.(Абай Құнанбайұлы)
Досы жоқпен сырлас,
Досы көппен сыйлас,
Қайғысыздан сақ бол,
Қайғылыға жақ бол.(Абай Құнанбайұлы)
Құйрығы шаян, басы адам,
Байқамай сенбе құрбыға.
Жылмыңы сыртта іші арам,
Кез келер қайда сорлыға(Әйтеке би)
Отбасындағы сыйластық.
Дәстүрлі қазақ қоғамында сыйластықтың маңызы зор.
Сыйластық дегеніміз – басқа адамдарға құметпен қарау, түсінушілік таныту. Бұл орайда есіме «Сыйласқанның құлы бол» мақалы түседі. Қазақ халқы тіпті танымайтын адамды үйіне қонақ қылып, төрге шығарып, сыйлаған. Жалпы адамдар арасында түрлі қарым – қатынаста сыйластық орнайды: достар арасында, туысқандар арасында, құрмет қылуға лайықты адамдар арасында. Қазақ қоғамындағы сыйластықтың бір мысалы ретінде жеңге мен өзінен кіші қайындары мен қайынсіңілдерінің қарым – қатынасын келтіруге болады. «Қызы бар үйдің жеңгесі сүйкімді» деп айтылғандай, әсіресе қайынсіңілсінің тәрбиесінде ерекше орын алатын, сырласатын осы жеңге болған. Жақсы жеңге кенжелерді атын атамай, оларды еркелетіп қайындарына «төре бала», «ерке бала», «төрем», «еркем», «кенже бала», «мырза жігіт», «төре жігіт», «мырзатай», ал қайынсіңілдеріне «шырайлым», «кекілдім», «арайлым», «сырғалым», «шашбаулым», «күлімкөз», «шашбаулым», «еркем», «ерке қыз» деп ат қояды. Менің жеңгем мені еркелетіп «Сырғалым» деп атайды.
Бұл дәстүр бүгінгі күні де жалғасын тауып келеді. Бұл сыйластық пен құрметтің ерекше белгісі. Ер адамдар ақсақалдар мен өзінен үлкенді «ата», «әке», «ереке», «жәке» деп құрмет көрсету осы дәстүрден туындаған. Осы бір әдет — ғұрыптан жасы үлкен адамды сыйлаудың озық мәдениетін көруге болады.
Сондықтан отбасы тәрбие бастауы болғандықтан, әрбір отбасы бала тәрбиесіне ерекше мән беріп, жас ұрпақтың бойында тек жағымды қасиеттер қалыптастыра білсе екен дегім келеді.