с казахским тапсырма​

ӘЙТЕКЕ БИ БАЙБЕКҰЛЫ (1644-1700), Кіші жүздің бас биі, Тәуке ханның басшылығымен, Төле, Қазыбек басқа да билермен бірге қазақ тайпа-руларының басын қүрап, бір орталыққа бағынған бірегей хандық қүруға үндеді, қазақ қауымының қарым-қатынасын реттейтін «Жеті жарғы» атты әдет-ғүрып заңдарының жинағын жасауға қатысты. Туысқан, қарақалпақ, қырғыз елдерімен достық одақ жасауға, көршілес мемлекеттермен елші алысып, мәмле орнатуға ат салысты. Кіші жүз шаруаларының жоңғар-қалмақ басқыншыларына қарсы күресін бастаушылардың бірі болды. Өзбекстан еліндегі Нүрата ауданының Сейтқүл қорымында жерленген.

АЙТЕКЕ БИ БАЙБЕКУЛЫ (1682-1766), главный бий Младшего жуза, один из советников хана Тауке, известный оратор, обладавший разносторонними организатор борьбы против джунгарских завоевателей. При решении в ханском совете государственных дед связанных с внешней и внутренней политикой Казахского ханства, выполнял важную роль, исполнял судебные функции. Под руководством хана Тауке с биями Толе, Казыбеком и другими воссоединению казахских родов и племен. Один из составителей свода законов "Жеты жаргы". Принимал активное участие в установлении дружественных отношений Казахского ханства с киргизскими и каракалпакскими родами, в развитии ханом Тауке русско-казахских торговых и дипломатических отношений. Похоронен в местности Сейткул Нуратинского р-на (Узбекистан).

Берілген сөз тіркестерінің қазақша аудармасы.

қалың киім – теплая одежда;

қалың қамыс –  густые заросли камыша;

қалың бет – бесстыжий;

қоңыр сиыр – бурая корова;

қоңыр жіп – коричневая нить;

қоңыр дауыс – приятный голос;

қоңыр күз – поздняя осень;

қоңыр қаз – серый гусь;

қоңыр жел – приятный ветерок;

қоңыр аю – бурый медведь;

қара қарындаш – черный карандаш;

қара сөз – прозаическая речь; проза;

қара жүрек – жестокий; зловредный;

қара тер – обильный пот;

қара су – только вода;

қара дауыл – осенняя буря (когда еще нет снега);

суық су – холодная вода;

суық сөз – горестное слово;

суық хабар – неприятные вести;

суық өң – суровое лицо.