ПРОЖУ ЭТО СОЧ Бөлім «Қазақстан және Ұлы Жібек жолы», «Жер байлығына аяулы көзқарас», «Олимпиада жеңімпаздары – Қазақстан мақтанышы»
Тапсырма
1.Төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.
Ұлы Жібек Жолы – Қытай жерінен басталып, Қиыр Шығыс пен Еуропа елдеріне беттеген керуен жолы. Бұл жолдың басым бөлігі Орта Азия мен Қазақстан жерінің үстімен өтті. Жібек Жолы б.з.д III ғасырда сауда магистралі ретінде пайда болып, XVI ғасырға дейін қызмет етті. Жібек Жолының бойында орналасқан көне қалалар бірталай соғыс, өрт, аштық, апат-ойрандардың куәсі болды. Ұлы Жібек Жолы арқылы тек сауда жүйесі дамып қана қоймай, Шығыс пен Батыс өркениеті тоғысып, мәдениет және дипломатиялық қарым-қатынас орнады. VI-VII ғасырларда Қытайдан бастау алған керуен Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан даласын кесіп өтетін. Отырар, Тараз, Сайрам (Испиджаб ), Түркістан (Яссы), Суяб, Баласағұн секілді көне қалалар тек сауда ғана емес, мәдениет және ғылым орталықтары болды.
Ертеде Тараз қаласындағы сауда базарын көргендер «Тараз базары – әлем айнасы» дейтін. Себебі бұл жақта кез келген дүниені айырбастауға, сату мен сатып алуға болатын. Мыстан жасалған тұрмыстық бұйымдар мен қару-жарақтар, киім-кешек пен ер-тұрмандар саудаға түсетін. Отырар алқабына жүз елуден астам кішкентай қалалар кіретін. Бұл елді мекен қорған сарайларға бай болатын. Саудамен қатар, бұл аймақта білім мен ғылым саласы дамыды. Түркістан (Яссы) ертеден «екінші Мекке» деп аталып кеткен. Бүгінгі таңда көне қала әлемдік туризм орталығына айналды. Суяб пен Баласағұн қалаларында жыл сайын кең көлемде сауда жәрмеңкелері өткізілетін. Әртүрлі елден жиналған саудагерлер бас қосып, сауда қарым-қатынасын орнататын.
Берілген ақпараттардың ішінен мәтін мазмұнына сай келетін 2 дұрыс тұжырымды анықтаңыз.
Ақпараттар
Дұрыс
Бұрыс
Көне Түркістан қаласы қазір туризм аймағы.
Жібек жолы - Батыс пен Шығыстың арасын
жалғаған сауда жолы.
Отырар базарларында тауарларды сатуға,
айырбас жасауға болады.
Мәтінге ат қойып, идеясын анықтаңыз.
Мәтіннің тақырыбы (сөз тіркесі)
Мәтіннің идеясы (1сөйлем)
«Қазақстандағы жер байлығы» тақырыбында берілген мәтіннен мәліметтер жинақтап, постер не сызба-кесте жасаңыз.
Қасиетті туған жердің тау тасы да, топырағы да, талға біткен жасыл жапырағы да қымбат. Осыншама бағасы, құны байлықпен өлшенбейтін жасыл белдерді, асқар тауларды сүймеу мүмкін емес. Асыл армандарымызды әрқашан туған жермен байланыстырамыз. Себебі туған жер ол біздің ой өлшеміміз бойынша тарихы терең отанымыздың белгісі. Жер ана - қасиетті туған жер. Ол - біздің тылсым тарихымыз. Туған жер топырағын иіскеуге зар болыр кеткен боздақтар қанша ма?! Туған жер үшін соғысқа түсіп туған жер топырағы бұйырмаған қандастарымыз қанша ма?!
Қазақстан бүгінде жер асты да, үсті де байлыққа кенелген тәуелсіз ел. Жері байдың елі бай деген осы болар. Еліміз тұғырлы мемлекеттер қатарынан көрінсін.
Отыз тістен шыққан сөз,Отыз руға тарайды Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар. Сөзге сөз келгенде сөйлемесе, атасы өледі. Сөз жіп, созсаң кете береді. Аузы қисық болса да, байдың баласы сөйлесін. Сөз тапқанға қолқа жоқ. Адамның өзі жетпеген жерге сөзі жетеді Мал шөпке, адам сөзге тоқтайды. Ойнап сөйлесең де, ойлап сөйле. Жақсы сөз жан сүйіндірер,Жаман сөз жан күйіндірер. Сөздің көркі – мақал,Иектің көркі – сақал. Түйенің бурасы жақсы,Сөздің турасы жақсы. Қымбат дүние қолға түсе бермейді,Қымбат сөз ауызға түсе бермейді. Күн шалмас қараңғы көңілді сөз шалады,Күн жылытпас сұм жүректі сөз жылыта алады. Асыл сөзге өлім жоқ. Көп сөз ұтпайды,Дөп сөз ұтады. Сөйлей-сөйлей шешен болар,Көре-көре көсем болар. Жалғыз сөйлеген жігіт шешен. Байлауы жоқ шешеннен,Үндемеген есті артық.Бәйгі алмаған жүйріктен,Белі жуан бесті артық. Жылы-жылы сөйлесе жылан да інінен шығады. Арық айтып, семіз шық. Адам аласынан сөз аласы жаман,Оттың шаласына сөз таласы жаман. Сөйлегенше – сөзіңе өзің қожа,Сөйлеген соң - өзіңе сөзің қожа. Шебердің қолы ортақ,Шешеннің тілі ортақ. Жақсы байқап сөйлейді,Жаман шайқап сөйлейді. Ат айналып иесін табар,Сөз айналып жүйесін табар. Жақсы адам ел ырысы,Жақсы сөз жанның тынысы. Сөз сүйектен өтеді,Таяқ еттен өтеді. Ұлы сөзде ұят жоқ. Ауруда - шаншу жаман,Сөзде - қаңқу жаман. Ала сөйлеп, ұлыққа жаққанша,Адал сөйлеп, жұртқа жақ. Артында баласы қалса, көзі қалды де,Артында сөзі қалса, өзі қалды де. Қылышынан қан тамған батырды,Тілінен бал тамған ақын алады. Байлауы жоқ шешеннен, үндемеген есті артық. Ақынның тілі қылыштан өткір, қылдан нәзік. Көп сөз - есекке жүк. Ділмардың сөзі ұстаның бізінен өткір. Шешендік күші - шындық.
Сөзшеңді үндемеген жеңеді. Мылжың үндемесе басы ауырады. Аз сөйлесең де саз сөйле. Отқа барған әйелдің - отыз ауыз сөзі бар. Түймедейді түйедей етіп. Ине көзінен сынады,Шешен сөзінен сынады. Көп сөйлесең тақылдақ дер,Сөйлемесең ақымақ дер. Дәлдеп атып жауды өлтір,Дәлдеп айтып дауды өлтір. Тілге шешен - іске мешел. Жалғыздық құдайға жарасар,Көпсөзділік құранға жарасар. Көңілдегі құпияны -Көзің айтып қояды,Көп сөйлеген күпілдеп -
Сөзің айтып қояды. Орынды айтылған сөз -
Орнына қағылған шеге сияқты. Әзілде кек жоқ,Өсекте шек жоқ. Тілде тиек жоқ,Ауызда жиек жоқ. Қысыр сөзде қырсық көп. Өсекшінің тілі қышып тұрады. Ауызбен орақ орғанның белі ауырмайды. Аузымен астау шапқанҚолымен жаңқа жара алмас. Ауыз - дарбаза, сөз - самал,Құдай ұрғанға не амал. Тілменен тікен тартып болмайды. Ұялмас бетке талмас жақ береді.