ССалалас құрмалас сөйлем - құрамындағы жай сөйлемдердің баяндауыштары тиянақты тұлғада келіп , өзара бір-бірімен тең дәрежеде байланысқан құрмаластың түрі. Салаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен бағынбай, тең дәрежеде байланысып, баяндауыштары тиянақты келіп жай сөйлемдерді жеке – жеке қолдануға болады.
Салалас құрамластың құрамындағы жай сөйдемдер өзара бір – бірімен екі түрлі жолмен байланысады.
1. Интонация арқылы мағыналарының жаңындағына қарай іргелесе байланысады.
2. Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірінен өзара жалғаулық щылаулар арқылы байланысады.
Ыңғайлас мәнді да, де,та, әрі, және , мен жалғаулық шылаулар.
Қарсылық мәнді бірақ, алайда , дегенмен, сонда да, әйтсе де, сөйткенмен, ал тәрізді жалғаулық шылаулар.
Себеп – салдар мәнді өйткені , себебі, сол себепті, сондықтан, неге десеңіз тәрізді жалғаулық шылаулар;
Талғау мәнді не, немесе, я, яки, не болмаса, я болмаса, яеи болмаса, әлде тәрізді жалғаулық шылаулар.
Кезектес мәнді кейде, бірде , біресе тәрізді жалғаулық шылаулар.
3. Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері .
Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен өзара белгілі мағыналық қарым – қатынаста айтылады. Мағыналық қарым-қатынаста жұмсалуына қарай салалас құрмалас сөйлем мынадай алты түрге бөлінеді :
-Сәлем Айжан -Сәлем Маржан -Қалың қалай? -Менің қалым жақсы. Ал сенің калың калай? -Менің қалым керемет! -Сен жазғы демалыста қай жерде демалдың? -Мен жазғы демалыста Алакольде демалдым, ал сен ше? -Мен Астанада EXPO2017 де болдым. Ол жақта болашақ көлігін көрдім. Бір сөзбен ол жақта керемет болды! - Күшті екен! -иә. Ал сен Алакөлде не көрдің? - Мен Алаколде жақсы демалып келдім! Ол жақта суға шомыласың, асіресе түсте суға түскен күшті! Жылысу, ауа райы ыстық болды! -күшті демалыпсың! - Иә. Жәрәйді сау бол! -Сау бол!
Салалас құрамластың құрамындағы жай сөйдемдер өзара бір – бірімен екі түрлі жолмен байланысады.
1. Интонация арқылы мағыналарының жаңындағына қарай іргелесе байланысады.
2. Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірінен өзара жалғаулық щылаулар арқылы байланысады.
Ыңғайлас мәнді да, де,та, әрі, және , мен жалғаулық шылаулар.
Қарсылық мәнді бірақ, алайда , дегенмен, сонда да, әйтсе де, сөйткенмен, ал тәрізді жалғаулық шылаулар.
Себеп – салдар мәнді өйткені , себебі, сол себепті, сондықтан, неге десеңіз тәрізді жалғаулық шылаулар;
Талғау мәнді не, немесе, я, яки, не болмаса, я болмаса, яеи болмаса, әлде тәрізді жалғаулық шылаулар.
Кезектес мәнді кейде, бірде , біресе тәрізді жалғаулық шылаулар.
3. Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері .
Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен өзара белгілі мағыналық қарым – қатынаста айтылады. Мағыналық қарым-қатынаста жұмсалуына қарай салалас құрмалас сөйлем мынадай алты түрге бөлінеді :
1. Ыңғайлас салалас.
2 Қарсылықты салалс.
3. Себеп – салдар салалас.
4. Ілектес салалас.
5. Талғаулы салалас.
6. Кезектес салалас.
-Сәлем Маржан
-Қалың қалай?
-Менің қалым жақсы. Ал сенің калың калай?
-Менің қалым керемет!
-Сен жазғы демалыста қай жерде демалдың?
-Мен жазғы демалыста Алакольде демалдым, ал сен ше?
-Мен Астанада EXPO2017 де болдым. Ол жақта болашақ көлігін көрдім. Бір сөзбен ол жақта керемет болды!
- Күшті екен!
-иә. Ал сен Алакөлде не көрдің?
- Мен Алаколде жақсы демалып келдім! Ол жақта суға шомыласың, асіресе түсте суға түскен күшті! Жылысу, ауа райы ыстық болды!
-күшті демалыпсың!
- Иә. Жәрәйді сау бол!
-Сау бол!