ОЧЕНЬ
Сөйлемде анықтауыш қызметін атқаратын сөз қай септікпен келеді?
a)
шығыс
b)
барыс
c)
ілік
d)
көмектес
e)
табыс
Вопрос
2. / 25
«Кепілхат», «сенімхат» стильдің қай түріне жататынын көрсетіңіздер.
a)
ауызекі сөйлеу стилі
b)
ғылыми стиль
c)
көркем әдебиет стилі
d)
ресми іс қағаздар стилі
e)
публицистикалық стиль
Вопрос
3. / 25
Бірігу тәсілімен жасалған күрделі зат есімді табыңыздар.
a)
Ешкімге сездірмеймін деген едім.
b)
Арқаның кербез сұлу Көкшетауы.
c)
Бұл отырған жұрт тегіннен-тегін жиналған жоқ.
d)
Бірталай жер жүріп барып, артына жалт бұрылды.
e)
Таңертең басталған іс-шара ұзаққа созылды.
Вопрос
4. / 25
Сұраулы сөйлемді көрсетіңдер.
a)
Теңгені құрметте
b)
Теңгені үнемдідім
c)
Теңгенің бағамы қандай
d)
Теңге үнемдеуді сүйеді ме
e)
Теңге-ұлттық валюта
Вопрос
5. / 25
Берілген сөйлемнің ішінен күрделі зат есімді табыңыз. Ата-анамның Семейге көшіп келуіне байланысты мені лицейге қабылдауыңызды сұраймын.
a)
байланысты
b)
Семей
c)
ата-анамның
d)
мені
e)
лицейге
Вопрос
6. / 25
Белгілі бір салада ғана қолданылатын сөздер – ...
a)
кәсіби сөздер
b)
тарихи сөздер
c)
ғылыми сөздер
d)
диалект сөздер
e)
термин сөздер
Вопрос
7. / 25
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаны көрсетіңіз.
a)
–кер, - гер;
b)
–ың, - ің;
c)
–ның, - нің;
d)
–дың, - дің;
e)
–ны, - ні;
Вопрос
8. / 25
Қысаң дауыстылардың саны:
a)
5
b)
7
c)
10
d)
6
e)
8
Вопрос
9. / 25
Біріккен сөзді табыңыздар.
a)
әркім, әлдекім
b)
Қызылорда, Ақтөбе
c)
өнерпаз, суреткер
d)
кг, ТМД
e)
сөйтіп, ештеңе
Вопрос
10. / 25
Берілген сөйлемде етістік қандай қызмет атқарып тұр?
Бұл ауылға өнерлі жастар жиналды.
a)
Бастауыш
b)
толықтауыш
c)
Пысықтауыш
d)
Баяндауыш
e)
Анықтауыш
Вопрос
11. / 25
Неологизмді көрсетіңіздер.
a)
Жалпы
b)
Жалын
c)
оймақ
d)
кебеже
e)
Ғарышкер
Вопрос
12. / 25
Түбірлес сөзді табыңдар.
a)
құлыншақ, бота
b)
Біл, білім
c)
бұрыс, дұрыс
d)
зат, доп
e)
қалам, бақша
Вопрос
13. / 25
Термин сөздердi табыңыздар.
a)
пай-пай, қап
b)
бүгiн, кеше
c)
ғанибет, пәтер
d)
ұрпақ, мұғалiм
e)
кәсіпкерлік, кәсіпқой
Вопрос
14. / 25
Жіңішке сөзді көрсетіңіз.
a)
өсімтал
b)
жұмысшы
c)
нарық
d)
дәстүр
e)
өнерпаз
Вопрос
15. / 25
Дара сын есімді көрсетіңіз.
a)
әдемілеу
b)
әдемірек
c)
өте әдемі
d)
ақылды
e)
әп-әдемі
Вопрос
16. / 25
Синонимдерді табыңдар.
a)
Сұрақ, сауал
b)
Қызық, сызық
c)
Ақ, қара
d)
Биік, төмен
e)
Доп, футбол
Вопрос
17. / 25
Саны жетімен шектелетін сан есім түрін табыңыз.
a)
реттік сан есім
b)
жинақтық сан есім
c)
болжалдық сан есім
d)
бөлшектік сан есім
e)
есептік сан есім
Вопрос
18. / 25
Қысқарған сөздерді табыңыздар.
a)
ҚР, ТМД, журфак
b)
ата-ана, есепші
c)
баспахана, азды-көпті
d)
кеше келді, күндіз
e)
тасбақа, өндіріс
Вопрос
19. / 25
Сұрау есімдігін белгілеңдер.
a)
кімдер
b)
аналар
c)
олар
d)
мыналар
e)
біздер
Вопрос
20. / 25
Етістіктің болжалды келер шақ түрін табыңыз.
a)
барды
b)
барған
c)
барады
d)
барар
e)
бара жатыр
Вопрос
21. / 25
Сан есім қандай сұраққа жауап береді?
a)
неше?
b)
не істеді?
c)
қандай?
d)
қайтті?
e)
кім? не?
Вопрос
22. / 25

Қос сөзді көрсетіңіздер.
a)
Анда-санда
b)
бәле құмар
c)
бейне жазба
d)
бәле жала
e)
бәйге ат
Вопрос
23. / 25
Жіктік жалғауының 1-жақ, көпше түрін белгілеңдер.
a)
Оқимыз
b)
қал
c)
айтсын
d)
танысыңыздар
e)
барыңыз
Вопрос
24. / 25
Ғылым мен техниканың әрбір саласына байланысты қолданылатын арнаулы сөзді табыңыздар.
a)
табиғат
b)
диалог
c)
саяхат
d)
сахна
e)
термин
Вопрос
25. / 25
- рақ, - рек, - ырақ, - ірек сын есімнің қандай шырайының жұрнағы екенін белгілеңіз.
a)
күшейтпелі
b)
жалпы
c)
жай
d)
салыстырмалы
e)
негізгі

Сусыз тіршілік жоқ, ол бүкіл тірі жан иесінің бойында бар.

Жер бетіндегі ең көп тараған зат – су. Глобусқа немесе жартышарлар картасына қарайықшы онда жершарының төрттен үш бөлігі көгілдір түске боялған.

Ол – су: мұхиттар, теңіздер, өзендер көлдер. Судың біразы жер астына шоғырланған. Мұның бәрі – сұйық күшіндегі су.Мұздықтар мен айсбергтер де қатып қалған су болып табылады.Су атмосферада да аз емес, онда ол бұлт, тұман,бу және жаңбыр мен қар түрінде болады.

Табиғатта қо жоқ, тап – таза су дегенді таппайсың. Таза суды тек лабараторияда ғана алуға болады. Ондай судың ешбір дәмі жоқ, онда тірі организімге қажетті тұздар да болмайды. Теңіз суының құрамында өте көп мөлшерде еріген тұздар бар, оның ішуге жарамайтыны сондықтан.

Судың тағы бір кереметтігі ол жер бетінде үнемі тынымсыз айналыста жүретіндігі.

Жер шарындағы судың мөлшері өзгермейді.Теңіз бен мұхиттардың, өзендер мен көлдердің бетінен су буға айналып, одан бұлт түзіледі. Ол жаңбыр немесе қар, бұршақ болып жерге жауады, яғни қайта суға айналады.

Осы бір қарапайым қағидаға зер салсақ, суға қаттысты талай деректерді келтіруге болады. Су табиғаттағы барлық тіршілік атаулының құрамына кіреді. Көптеген өсімдіктің 80 – 95%  судан тұрады. Жануарлар мен адам денсінде де су көп . Адам ағзасының бүкіл салмағының жартысынан көбі судың үлесіне тиеді.Ол қанның , ас қорытатын сөлдің ,сілекейдің құрамына кіреді. Салмағы 70кг адамның денесінде 50кг су болады. Оның мөлшері 17кг кемісе адам өледі.

Адам су ішпей бір апта ғана шыдай алады.

Су барлық өсімдіктер мен жануарлар ағзасының құрамына кіреді.

Іркілдек теңіз жәндігі медузаның бүкіл салмағының 99 проценті судан тұрады.

Егер 1 кг қарбызды кептірсе, одан 20 гр ғана құрғақ зат қалады, яғни 98 проценті судан құралады.

Адам салмағының 65 проценті су десек, соның 10 – 20 процентінен айрылса тіршілік тоқтайды.

Адамның тамағына және ішуіне тәлігіне 2 – 3 литр су керек. Адам тек тамақтанудың өзіне жылына 60 тонна су тұтынады.

1 кг қартоп өсіруге 300 литр, 1кг бидай 1200 литр су жұмсалады. Ал қант қызылшасына, мақтаға, әсіресе күрішке, одан да көп су қажет.

1 тонна шойын қорытуға – 130 тонна, ал 1 тонна алюминий алуға 1000 тонна су қажет болады.

Су әр алуан заттарды ерітеді, содан да ол тамақ өнімдерін сіңіру үшін керек.

Су болып тұрғанда организмде өмірлік маңызы бар көптеген химиялық реакциялар жүріп жатады. Су тіпті, қатты сүйектің ішінде өзінің міндетін атқарады. Оны дененің әрбір жасушасынан табуға болады.

Біз қап – қатты мұз да, газдай жеп – жеңіл бу да су болғаны ма деп таң қаламыз. Бұл судың негізгі қасиеті. Ол сұйық, қатты және газ тәрізді үш түрлі күйде кезігеді.

Сумен шынығуда сулы шүберекпен сүртіну, суға шомылу, су құйылу сияқты працедурасын қолдану, су құйыну -  шынығудың ең тиімді түрі. Жылы судан бастап бірте бірте салқын суға көшу. Суық су ішкі жылулықты сақтап тұрады. Суық су әртүрлі ауруларды емдейді.

Қазіргі уақытта Жер шарында жыл өткен сайын ауыз судың қадірі біліне түсуде. Дүние жүзінің көптеген елінде су сатушылар үйреншікті көрініс болып саналады. Дамушы елдердің кейбіреулерінде от басының табысының 10 проценті су сатып алуға кетеді. Грек елінің кейбір өңірлерінде су алыстағы таудан тасылып әкелінетіндіктен шараптан қымбат бағаланады.Су цистернамен әкелінетін ауылдар өз елімізде де кездеседі.

Гонконг, Сингапур суды көрші елден сатып алады. Австралиялықтар Альпі мұздықтарының суын Германияға апарып 2 литрлік қағаз құтыларға құйып сатады.Европаның бірсыпыра шикізаттары бәрінен де гөрі су мың есе артық тұтынады.Бұлардың бәрінен кейін жалпы Жер шарында тұщшы су қорының шектеулі екені анық көрінеді. Сондықтан «Судың да сұрауы бар» деген халық даналығы біздің еліміз үшін өте – мөте маңызды екенін әр уақыт есте ұстаған абзал.

Су біздің байлығымыз, оған қамқорлықпен қарау әр уақытта естен шығармауымыз керек.Суды қорғауға сіздер және біздер болып барлығымыз атсалысуымыз керек.

Қыран, қыран бүркіт. Түсіндірме сөздікте «қыран» сөзінің мағынасы — бүркіт, қаршыға, қырғи, ителгі сияқты алғыр құстардың жалпы атауы деп баяндайды. Әрине, бұл мағына аталған құстардың қасиетіне қарай кейін пайда болса керек. Кейбір түркі тілдерінде, атап айтқанда, қырғыздарда қыран — епті, алғыр сияқты мағыналарда қолданылады. Және бұл тілде тек жыртқыш құс қана емес, аңға салатын иттерге де (тазыға) айтыла береді. Шамалауымызша, сөздің алғашқы тұлғасы «қыр» болып, мағынасы — жою, құрту етістіктерімен синонимдес болуы ғажап емес. Құс атауы — «қырғи» да осы түбірден туындаған деуге болады. Бұл деректер бойынша, «қыран бүркіт» тіркесі «епті, алғыр бүркіт» түсінігімен деңгейлес келеді. «...жаз — қаршыға, қыс — бүркіт дегендей босағасынан бір қыраны арылмайтын еді» (С. Мұқанов, Аққан жұлдыз.).[1]