Нужно найти определение

Экологиялық төтенше жағдай — қоршаған ортаға әсерін тигізетін бір фактордың белгіленген мөлшерден тым ауытқып кетуі салдарынан организмдердің тіршілігіне туған апатты жағдай. Мысалы, топырақтағытұздардың мөлшері көбейсе, топырақ ерітіндісінің осмостық қысымы артады; бұдан физиологиялық құрғақшылық күшейеді де, ылғал жеткілікті болғанның өзінде өсімдіктің сумен қамтамасыз етілуі қиындайды. Осылайша топырақтатұздың шектен тыс жиналуы өсімдіктіңулануына және солып қалуына апарып соғады.​

Сен осы бастан әдемілеп жаз, сонда алдағы уақытта да жақсы жазатын боласың. Ол хат жазар, жазбас өзі білсін, сен уайымдама. Сен оның сабағына көмектес, сенен басқа оған көмектесетін ешкім жоқ. Оның достары көмектесер не көмектеспес, оны өздері шешсін. Сен ертең міндетті түрде кел, сен келген соң шаруаны толық түсіндіремін. Келістік қой, келетін бол, басқалары келер не келмес, маған ол маңызды емес. Сен осы туралы ұстазыңа айт, маған анам айтқан,-де. Маған әжем айтатын, ата-анаңды сыйла, үлкенді құрметте,- деп. Олар саған сонымен шындықты өздері айтар, айтпас, оны мен білмедім. 

Оңтүстік Қазақстан облысы Сайрам ауданы№71 Қарасай батыр атындағы шағын жинақты жалпы орта мектебіҚазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Маликова Шолпан Сагындыковна

7 – сынып
Әдебиет пәні 

Сабақтың тақырыбы: Мазмұндама «Екі дос»

Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік:оқушылардың есте сақтау және пайымдау қабілеттерін дамыту, тыңдау дағдыларын жетілдіру, түсінгендерін көркем сөзбен жеткізе алуға үйрету;

2. Дамытушылық: оқушыларды өз ана тілінде сауатты да мағыналы жазу қабілеттерін дамыту;

3.Тәрбиелік: дос бола білуге, достықты қадірлей білуге үйрету.

Сабақтың түрі: мазмұндама

Сабақтың әдіс тәсілдері: оқу, тыңдау, талдау, жазу.

Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, тарих

І. Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық дайындық «Көңіл күйің қалай?».

ІІ. Сабақтың мақсаты мен міндетін хабарлау.

ІІІ.Мазмұндама мәтінімен таныстыру:

Екі дос
Ертеде, ел арасында жаугершілік жиі болатын кезде, қазақтың екі жауынгері төс қағысып дос болады.
Бірде әскерлер бір өзеннің бойында шатыр тігіп, дамылдапты. Тұтқиылдан жаудың қалың қолы шабуыл жасапты. Тонаған мал-мүліктерін тиеп кетіпті. Қолға түскен азаматтарды айдай жөнеліпті. Әлгі екі достың біреуі жау қолына түседі. Досының қолға түсіп қалғанын естіген екінші батыр күздің қара суығына қарамастан, өзенді малтып өтіп, жау жатқан жағаға келеді. Анталаған жау әскерлері оны тарпа бас салады. Жауынгер өзін қолбасыларына апаруды өтінеді. Алып келген соң ол жаудың қолбасына:
-Мен қолдарыңа түскен бір жауынгерге құн төлеп, сатып алуға келдім. Менің оған айырбасқа беретін малым не мүлкім жоқ. Бір-ақ нәрсе беремін. Ол -өзімнің өмірім. Досымды босатыңыз, ол үшін өзімнің өмірімді қияр едім, -дейді. 
Қолбасы ойланып отырып, оны сынамақ болады да: 
-Жарайды, мен сені қыршыныңнан қимай-ақ қояйын. Маған сол өміріңнің бір бөлшегін ғана берсең болды,-дейді.
-Ол не? – дейді досын құтқаруға асыққан жігіт. 
-Маған сенің көздерің керек,-дейді қолбасы,-екі көзіңді ойып аламын. Осыған келісесің бе?
- Ол да болсын, көзімді тезірек ал да, досымды босат,-дейді жауынгер.
Жігіт бұл сыннан толқусыз өтеді.
Әлгі жауынгер тұтқыннан босаған досының иығына қолын қойып, зағип күйі қуанып, күлімдеп келе жатады. 
Мұны көрген жаудың қолбасы: «Мынадай ерлері бар халықты тұтқиылдан келіп, қапыда бас салмаса, бетпе-бет ұрыста жеңу қиынға соғады», - деп түйеді. Сөйтіп, өз әскерлеріне шегінуге бұйрық берген екен. («Ел аузынан», 219 сөз.)

Сөздік: төс қағысып, тұтқиылдан, жау қолы, малтып өту, анталаған, құн төлеу,зағип, қапыда.

Мазмұндау жоспары (оқушылармен ақылдаса отырып, бірге құрылады):Жаугершілік заман. Екі жігіттің достығы.Тұтқиылдан келген жау.Тұтқынға түсу.Құн төлеу.Сүрінбей өткен сынақ.Жаудың шегінуі. 

Мәтінді мазмұндау.(1-2 оқушы түсінгендерін әңгімелейді).

Мазмұндаманы жазу.

Үйге тапсырма: Өткен тақырыптарды қайталау.