Мөтет жаз. АТЫМ
9-тапсырма. Жұптық жұмыс. Мәтінді
мұқият оқыңдар. Өздерін қалаған бөліктегі жол ережесіне ат қойыңдар
да, оның мазмұны бойынша сурет салыңдар. Сынып алдында суреттерінді
көрсетіп, ережені түсіндіріңдер. Өз мәтіндеріңде сын есім сөздердің
мағыналық түрлерін кеңінен қолданыңдар.
1. Жаяу жүргіншілер тротуармен немесе жаяу жүргіншілерге
арналған жолдармен, ал олар болмаған жағдайда, жолды жа-
ғалай жүруі тиіс. Жаяу жүргіншілер көлік жүретін жол бойы-
мен қозғалған кезде көлік құралдарының қозғалысына қарсы
бағытта жүруі тиіс.
2. Жаяу жүргіншілер көлік жүретін бөлікті жаяу жүр-
гіншілерге арналған, оның ішінде жерасты және жерүсті өтпе-
лерінен, ал олар болмаса, көше қиылыстарынан тротуарлар мен
жол жағалауы сызығы бойымен кесіп өтуі тиіс.
3. Қозғалыс реттеліп тұратын жерлерде, жаяу жүргінші
реттеушінің сигналын, ал ол болмағанда көлік бағдаршамын
басшылыққа алады.
4. Көлік жүретін бөлікке шыққаннан кейін жаяу жүргінші
жол үстінде кідірмеуі немесе аялдамауы тиіс. Жолды кесіп өтуге
үлгермеген жаяу жүргінші қарама-қарсы бағыттағы көлік легін
бөлетін сызықта аялдауы керек. Әрі қарай қозғалыстың қауіпсіз
екендігіне көз жеткізгеннен кейін реттеушінің сигналын ескеріп,
жолдан өтуіне болады.
Таңбалы тас суреттері
1. Таңбалы тас суреттер
2. Алтын адам
2.Алтын Адам
3. Қазақтың киіз үйі
3.Қазақтың киіз үйі
4. Домбыра
4.Домбыра
5. Ясауи кесенесі
5.Иассауи кесенесі
6. Маңғыстау жерасты мешіті
6.Маңғыстау жерасты мешіті
7. Астана - Бәйтерек
7.Астана - Бәйтерек
Таңбалы тас суреттері Қола дәуірінің тасқа салынған суреттері көрген адамды таң қалдырады. Ертедегі адамдар күнге күйген жылтыр тау жартастарына жануарларды, адамдарды, арбаларды, соғыс көріністерін қашап салды. Бұл адамзаттың рухани мәдениетін, анық дүниетанымын білдіретін аса маңызды деректер жиынтығы саналады. Қазақстан жартастағы суреттер, петроглифтердің саны және әр алуандағы жөнінен әлемдегі ең бай жерлердің бірі Тамғалы жартастағы таңғажайып суреттерді археологтеріміз әбден зерттеді. Нәтижесінде олар дүниежүзі мәдениетінің қазыналы қорына қосылды. Ол суреттерде ежелгі адамдардың өмірі, көне тайпалардың салт-дәстүрі, діни нанымдары, аңшылық пен соғыс існе байланысты бейнелер бейнеленген. Алматы обылысындағы таңбалы тас суреттері - бүкіл әлемдік мәдени жәдігерлер қатарында.
Тас дәуірі – адамзат тарихындағы ең ұзақ мәдени-тарихи кезең. 3 кезеңге (ежелгі, орта, жаңа) бөлінеді. Шамамен б. з. б. 2,6 млн - б.з.б. 3 мыңжылдықтар аралығын қамтиды. Тас дəуірі ескерткіштері Қазақстанның барлық аймақтарынан кездеседі. Аймақтар тарихының ертедегі кезеңін зерттеу, әдетте, сонау адамзат қоғамының қалыптасу тарихынан, яғни алғашқы қауымдық құрылыс дәуірінен басталады. Бұл кезде, яғни тас дәуірінде ертедегі адамдардың материалдық және рухани мәдениетінің қалыптасуы мен алғашқы дамуы орын алған.
Өндірісте мыстан жасалған еңбек құралдарын пайдаланумен энеолит (энео — мыс, литос — тас) дәуірі, яғни мыстас ғасыры басталды. Адам қолдануды үйренген алғашкы металл — мыс болды. Мыс құралдардың өндіріске ене бастауы шақпақтас "индустриясының" біртіндеп құлдырауына себеп болды.
Қазақстанда энеолит дәуірінің ашылған ескерткіштері әзірге көп емес. Олардың бір тобы қазіргі Қостанай, Ақмола облыстарындағы Торғай, Тобыл өзендерінің бойында. Осылардың ішіндегі ең жақсы зерттелгені және тарихи құнды материал бергені — Ботай қонысы. Сондықтан Қазақстанның осы аталған аймағындағы энеолиттік мәдениетті "Ботай мәдениеті" деп атайды.Қола дәуірі – адамзат қоғамындағы тарихи-мәдени кезең. Ол қола металлургиясының кең қанат жайып, еңбек құралдары мен қару-жарақ жасауға арналған негізгі материалға айналуымен сипатталады. Бұл кезде неолит дәуірінің мәдениеті дамып, металл игеріле бастады. Негізінен, қола дәуірі мәдениеттері осы металл кендері көп жерлерде дамыды. Мұндай өңірлерде дайындалған қола бұйымдар бірте-бірте іргелес жатқан жерлерге де тарады. А мысты энеолит дәуірінде игерген болатын. Оған қарағанда, қоланың қатты әрі берік болуы құрал-саймандардың сапасын арттырып, еңбек өнімділігін жоғарылата түсті. Қола дәуірінің хронологиялық шегі б.з.б. 4-мыңжылдықтың аяғы мен б.з.б. 1-мыңжылдықтың басын қамтиды.