Мәтіндегі салалас және сабақтас құрмаластарды анықтаңдар Тыныс белгілерінің қойылу ережесін түсіндіріңдер Қоршаған ортаны қорғау туралы бірінші заң б.з.б. ІІІ ғасырда Шри - Ланкада қабылданды . Дүниежүзіндегі алғашқы қорықта осы аралда ұйымдастырылды .
Жер шарында тұщы су қорымен қамтамасыз етілме ген елдер саны артуда . БҰҰ - ның болжамы бойынша , 2025 жылы 1 млрд адам су қорының тапшылығын көреді .
Ағаш бір жылда мың км жол жүрген көліктен шыққан газды жұтады . Бір ағаш бір жылда 150 кг оттегі шыға рады . Мүнша оттегі шағын отбасына бір жылға жетеді .​

11-қара сөз:

Осы елдің үнем қылып жүргені немене? Екі нәрсе. Әуелі - ұрлық, ұры ұрлықпен мал табам деп жүр. Мал иесі артылтып алып, тағы да байимын деп жүр. Ұлықтар алып берем деп, даугерді жеп, құтқарам деп ұрыны жеп жүр. Қарапайым жұрт ұрлық айтып мал алам деп, ұрыға атымды сатып пайдаланам деп, не өткізбесін арзанға түсіріп алам деп жүр. Екінші - бұзақылар біреудің ойында жоқ пәлені ойына салып, бүйтсең бек боласың, бүйтсең кеп боласың, бүйтсең кек аласың, мықты атанасың деп, ауқаттыларды азғырғалы әлек болып жүр. Кім азса, мен соған керек боламын деп, к...н қыздырып алып, өзін бір ғана азық қылайын деп жүр.

Ұлықтар пәлі-пәлі, бұл табылған ақыл деп, мен сені бүйтіп сүйеймін деп, ананы жеп, сені бүйтіп сүйеймін деп, мынаны жеп жүр. Қара халық менің сонша үйім бар, сонша ауыл-аймағыммен сойылыңды соғайын, дауыңды айтайын деп, қай көп бергенге партиялас боламын деп, құдайға жазып, жатпай-тұрмай салып жүріп басын, ауылын, қатын-баласын сатып жүр. Осы бір ұры, бұзақы жоғалса, жұртқа ой да түсер еді, шаруа да қылар еді. Бай барын бағып, кедей жоғын іздеп, ел секілденіп талапқа, тілеуге кірісер еді. Енді жұрттың бәрі осы екі бүлік іске ортақ, мұны кім түзейді? Анттың, серттің, адалдықтың, ұяттың бір тоқтаусыз кеткені ме? Ұрыны тыю да оңай болар еді, бірақ осы бұзақының тіліне еретұғын, азатұғын байларды кім тыяды?

Мағынасы:

Яғни бұл қара сөзде ұрлықшылар мен бұзақылар туралы айтылған.Жəне осы қара сөз:Ұрлықпен Бұзақылықпен байымайсыз нан тапайсыз-осылай айтқандай."Ұрлық түбі Қорлық"-дегендей əрі ұрлықтың беті ашылады.

Александр Николаевич Винокуров-Қазақстанның және велокомандасының ең белгілі велошабандозы.Чемпион жане қола жүлдегер.Александр Николаевич Винокуров 1973 жылы 16 қыркүйекте Солтүстік Қазақстан облысының Қызылжар ауданында дүниеге келген. Қазақстандық танымал велошабандоз, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген спорт шебері, Азия чемпионы, 2012 жылғы Лондон олимпиадасының чемпионы, Сидней Олимпиадасының күміс жүлдегері, «Тур де Франс» әлемдік веложарысының қола жүлдегері, әлем чемпионы, Испаниядағы "Вуэльта" көпкүндігінің жеңімпазы. Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетін бітірген. Ол кәсіби веложарыспен айналысуды 1997 жылы бастады.Оның алғашқы жетістіктерінің 1998-1999 жылдардары. Олипиадалық ойындарға қатысушы. ҚР ұлттық чемпионатының көптеген дүркін жеңімпазы. Азия чемпионатының жеке және топтық жарыстарындағы жеңімпаз, күміс жүлдегер.Велоспорттан Олимпиада чемпионы, спортшы ретінде Қазақстан велоспорт тарихында атын алтын әріптермен жазпып үлгерген велошабандоз Александр Винокуровт. Ол бүгінде спортшы ретінде спорт мансабын аяқтаса да, сүйікті ісін әрі қарай жалғастырғанды жөн көрген мықты менеджер. Қазақстанның атын әлемдік жарыстарда асқақтатқан бірегей спортшы қазір үлгілі әке, білікті маман. Кәсіби спорттан бөлек, Александр Винокуровтың Олимпиададағы әрбір жетістігі күллі қазақтың есінде. Александр Винокуровтың спорттағы жолы Қазақстан велопортының бір дәуірін алып жатыр. Саналы ғұмырын ел спортының дамуына арнаған шын жанашыры. Ол талантты адам.Ол көп нәрсеге қол жеткізді.Жетістік және сәттілік оның екинши аты.Қазақстан осындай талантты адам бар екенін мақтан тұтады.Ол тарихта өз ізін қалдырып улгерди.