Мәтіндегі көнерген сөздерді пайдаланып, 5-6 сөйлем құрастыр Қа зақ тың ұлы ханы Абы лай дың арғы тегі Жошы хан,
бер гі ба ба ла ры Әз Жә ні бек, одан соң Есім хан, Салқам Жәң -
гір хан. Жәңгір қайтыс болып, таққа Тәуке отыр ған да, іні сі
Уәли ба қы хан дық қа өк пе леп, Үр ге ніш ті би ле ген на ға шы
ата сы Қайып ханның қо лы на ба ра ды. Уәли ба қы ның ба ла сы
Абылай жек пе-жек ке шық қан да жау шақ кел тірмейт ін
батыр болып, «Қа ні шер Абылай» ата нып ты. Осы Абы лайдан
Көр кем Уә ли, одан Әбіл ман сұр туа ды.
Әбіл ман сұр «Ақ та бан шұ бы рын ды» жыл да рын да же тім
қа лып, үйсін Төле бидің қо лы на ке ле ді. Жаман тымақ, жалбыр ша па ны на, өсіп кеткен ша шы на қарап, Төле би оған
«Сабалақ» деп ат қойып, түйесін бақ ты ра ды. Әбіл мәм бет
сұл танның жыл қы сын да ба ға ды. Бұл, Шоқан Уәли ха нов тың
айт уы на сүй ен сек, Абы лай дың 13 жа сар ке зі бол са ке рек.
Бұ қар, Үм бе тей жы рау лар дың мә лі мет те рі не қа ра ған да,
қазақтың ұлы ханы 20 жа сын да қан май дан да ер лі гі мен
та ныл ған. 1730–1733 жылдар ара лы ғын да болған бір ұрыс та
жас жігіт Әбіл ман сұр жек пе-жек ке шығып, қал мақтың
ба ты ры Ша рыш ты өл ті ре ді. Үлкен әке сі нің аруағын ша қы -
рып, жауға «Абы лай лап» ат қойған Әбіл ман сұр ұрыстан соң
«Ор та жүздің сұл та ны» деп та ны лып, қазақ да ла сын да ғы ең
бе дел ді әмір ші лер дің бі рі не ай нал ды. Әбіл ман сұр есімі ұмыты лып, Абы лай атан ды.
Әбіл мәм бет хан өлген соң, Абылай таққа отырып, қа зақ-
тың ха ны ата на ды.Жиыр ма ға жет пе ген жас Әбіл ман сұр Есіл бой ын дағы
Аты ғай-Қа рау ыл деген елге келіп, Дәу лет кел ді байға жылқы шы бо лып жү ріп ті.
Бай бәй бі ше сі не айт ып ты:
– Өзге жал шы дай көрме, мұны күте гөр! Бой ын да қа сие ті
бар екен.– Қа лай ша?
– Алты күн, алты түн аш жүрсе де, өз қо лы мен бір ас құй ып
іш пей ді. Жарты аяқ ас ішсе де, сар қы тын бі реу ге бер мей,
іш пей ді. Жерге бір отыр май ды. Дә не ме таба ал ма са, киі мін
ше шіп, ас ты на салып оты ра ды... Өзі ұй ық тап жат қан да, үс ті
жап-жа рық болып тұ ра ды, жанып тұрған шам шы ра ғы бол са
ке рек, – дей ді екен.
«Жер бетіндегі әр түрлі мақсаттарға пайдаланылатын тұщы судың қоры қаншама мол болғанымен, жалпы есеппен алғанда, ішуге жарамды су табиғатта аз. Әлемдегі су ресурсын а қалай пайдаланса да аздық етпейді, бұл жердегі проблема – ағзаға зиянын тигізбейтін таза суда, ішетін ауыз суда болып тұр. Мәселе – тұщы судың мол қорында емес, оның химиялық құрамы қандай элементтерден тұратындығында. Судың адамға қажеттілігін ауамен салыстыруға болады. Таза су ішпеген адамнан дені сау ұрпақ тарамайды. Сусыз ас болмайды, сусыз күн көру мүмкін емес, оны бәріміз білеміз. Адамзатқа алдағы бес-он жылдың ішінде бір амалын таппаса, судың сұрауы қымбатқа түсейін деп тұр. Ішуге жарамды таза су жер қойнауынан шығатын басқа да пайдалы қазбалар сияқты бағалы және шектеулі ресурс, оны жөнсіз ысырап қылмай, жүйелі түрде пайдаланған дұрыс.
Объяснение: