Мәтінді тыңда. сұраққа жауап бер. алдымен мәтінде кезде- сетін төмендегідей фразеологизмдердің мағынасын анықтап ал: күрт , көзді ашып-жұмғанша, аспандава ай сияқты, азуын айға білеген, шаш етектен. 1. ғылым мен білімнің не әсер етті? 2. ғаламтор бұрын қандай еді? қазір ше? 3. ғаламторда қандай үлкен желілер бар? 4. әлеуметтік желінің қандай пайдасы бар? 5. ақпарат іздеуге қанша уақыт керек?
«Акын» - в казахском языке это уважительная форма обращения к вышедшему из народа поэту-импровизатору.
Айтыс – это публичное поэтическое состязание двух акынов. Каждое лето отовсюду съезжаются акыны, которые без предварительной подготовки, импровизируя поочередно, соревнуются в находчивости, в блеске мыслей, в умении сочинять стихи экспромтом.
В 2006 году айтыс был включен в репрезентативный список нематериального культурного наследия человечества.
Зарождение айтыса в эпоху образования казахских племенных союзов и их синхронное развитие – это незаменимая часть в духовной жизни казахского народа.
«На наскальных рисунках в горах стран Центральной Азии, Алтайского региона, уездов Хутуби, Тарбагатая, долины реки Или сохранились изображения играющих на домбре акынов», - рассказывает Далилбек. По его словам у казахского народа есть очень много разных обычаев и традиций, некоторые из них в процессе исторического развития были вытеснены. Однако акын-айтыс – единственный в своем роде связан с казахским народом общей судьбой, и голос акынов продолжает радовать слух и по сей день.
Согласно данным, казахи проживают в 13 странах мира. Из них только казахи Китая и Монголии сохранили свою самобытную культуру. «Для сохранения традиций айтыса и его развития нужны определенные условия. Первое – это благодарный слушатель, который будет ценить искусство айтыса, второе – благоприятная социальная среда для развития искусства айтыса», - отметил Далилбек.
25 января 2008 года в студенческом городке Илийского педагогического института г. Куйтунь (СУАР) было образовано Исследовательское общество айтыса. Это событие стало новой вехой в работе над сохранением традиций айтыса
Біржан мен Сара айтысы – өзінің құрылысы мен мазмұны жағынан болсын, көркемдігі жағынан болсын, қазақтың ақындар айтысының ішіндегі үздігі. Біржан мен Сара айтысы айтыстың екі түрін де (қыз бен жігіт айтысы, ақындар айтысы) толық қамтиды. Бір жағынан, бұл шаршы топта сөз таластырған саңлақ ақын жігіт пен шешен ақын қыздың дарынды айтысы болса, екінші жағынан, ру атынан сөйлейтін екі ақынның да айтысының үлгісі болып саналады.
Біржан да, Сара да – көпке мәлім, тарихта белгілі адамдар. Біржан сал Қожағұлұлы бұрынғы Көкшетау облысы, Еңбекшілдер ауданында 1834 жылы туып, сол жерде 1897 жылы қайтыс болған. Біржан жас шағынан әнге, өлеңге әуестенеді. Өнер жолына түскен табиғи талант иесі көп ұзамай-ақ, әнші ақын, сал Біржан деген атаққа ие болады. Ел аралап, ән салып, айтысқа түсіп, ойын көркі, той көркі атанады. Арқаның ардагер әнші-композиторлары Жарылғапберді, Ақан, жаяу Мұса, Балуан Болақ, Естай сияқты өнерпаздар Біржанның әншілік мектебінен шыққан. Біржан көптеген ән шығарды. Оның «Көкшетау», «Жанбота», «Ләйлім шырақ», «Адасқақ», «Жамбас сипар» сияқты әндері – қазақ музыка мәдениетінің алтын қазынасына қосылған үздік туындылар.
Біржанның басқалардан ерекшелігі – ол жай ақын ғана емес, сонымен бірге әнші де. Оның даңқы – әуелде әнмен жайылған адам. Бірақ ол – әнді әрі шығарушы, әрі тамаша орындаушылығымен қатар, әніне лайық сөз өрнегін, бояуын таба білген ақын да. Біржан мен Сара айтысындағы асқақ, өр сөздердің түп-тамыры да осы қысқа-қысқа ән мәтіндерінде жатыр. Біржанның Сарамен айтысы – бүкіл халық игілігі, халықтың тамаша сүйсініп тыңдайтын өлеңі болады.