Мәтінді оқып, төменде берілген тапсырмаларды орында. Біржан мен Сара айтысы - айтыс өнерінің озық үлгілерінің бірі. Айтыс 1871 жылы қазіргі Алматы облысының Қапал-Ақсу өңірінде Біржан Қожағұлұлы мен Сара Тастанбекқызы арасында өтеді. Бұл айтысты ең алғаш 1898 жылы Қазанда «Қисса Біржан сал менен Сара қыздың айтысқаны» деген атпен Жүсіпбек қожа Шайхисламұлы жариялады. Біржан мен Сара айтысы сол тұстағы қазақ әйелдерiнiң бас бостандығы мәселесін, адамгершілік пен әділдікті, шындықты өзекті тақырып етіп көтереді. Екі ақын өздері тұрған екі өңірдің жақсы-жайсаңдарының сан алуан адамгершілік қасиеттері мен келеңсiзiс-әрекеттерін жайып салып, оларға халық талабына сай келетіндей баға беріп отырады. Сарыарқадан Сараны жеңемін деп Жетісуға келген Біржан сал басынан амандасу рәсімін өз бойында дос тұрмақ дұшпан кемiтер бір міні жоқ сұлудың, шебер ақын, шешен қыздың бетін қайырып, жігерін жасытып алуға пайдаланбақ болады. Айтыс алға шында рулық бағыталса да, кейiн дәстүрлі арнадан ауытқып, жүйелі өнер сайысына, көркем де кестелі сөз жарысына айналады. Айтыста халқымыздың әдептілік пен әсемдік туралы пікірлері, эстетикалық талғам талаптары кең көрініс тапқан. Осының бәрі Біржан мен Саранын 19 ғасырдағы қазақ халқының болмыс-тіршілігін жан-жақты суреттейтін көркем туынды екенін айқын аңғартады. Айтыс негізіндегі Қ. Жұмалиевтің либреттосы бойынша 1946 жылы М. Төлебаев «Біржан - Сара» операсын жазды. 4. Сұрақтарға жауап беріңіз. Біржан Жетісу жеріне қандай мақсатпен келді? Сарыарқадан Сараны жеңемін деп мақсатпен Жетісуға келген Біржан сал басынан амандасу рәсімін өз бойында дұшпан тұрмақ дос кемітер бір міні жоқ сұлудың, шешен ақын, шебер қыздың бетін қайырып, жігерін жасытып алуға пайдаланбақ болады. Сарыарқадан Сараны жеңемін деп Жетісуға келген Біржан сал басынан амандасу рәсімін өз бойында дос тұрмақ дұшпан кемітер бір міні жоқ сұлудың, шебер ақын, шешен қыздың бетін қайырып, жігерін жасытып алуға пайдаланбақ болады.
Үшiн для, ради сен үшін – ради тебя оқу үшін – для учебы кім үшін? – для кого? туралы, жайлы о, об сен туралы – о тебе Прослушать кім туралы? – о ком? Прослушать сурет туралы – о картине Прослушать тамақ жайлы – о еде 1.3 жайында, жөнінде о, по, про жоспар жайында – по графику Прослушать жұмыс жөнінде – о работе Прослушать 1.4 бойынша, бойында по, согласно тақырып бойынша – по теме Прослушать үлгі бойынша – по примеру Прослушать жоспар бойынша – согласно плану Прослушать 1.5 бойы весь, в течении өмір бойы – всю жизнь Прослушать жаз бойы – всё лето Прослушать екі сағат бойы – в течении 2-х часов Прослушать 1.6 сайын каждый күн сайын – ежедневно Прослушать жыл сайын – каждый год Прослушать 1.7 арқылы через ол арқылы – через него Прослушать көше арқылы – через улицу Прослушать 1.8 сияқты, тәрізді, сықылды, секілді, ғұрлы (құрлы), ғұрлым как, подобно сен сияқты – как ты Прослушать түлкі сияқты – подобно лисе Прослушать шар тәрізді – подобно шару от сықылды – как огонь ай секілді – как луна бала ғұрлы – как ребёнок 1.9 шамалы, шақты, қаралы примерно, около жүз шамалы – около ста жиырма шақты – около двадцати мың қаралы – около тысячи 1.10 түгiл не только сен түгіл – не только ты адам түгіл – не только человек
Еңбек - адамға өзінің тұтынушылығын қамтамасыз етуге қажетті бүкіл заттар жиынтығын жасайтын адам әрекетінің негізгі формасы.Адам өмірі еңбекпен тығыз байланыста болады. Жалпы, еңбек адамның табиғи жетістігі болып саналады.
Қазақ халқы қашан да еңбекке аса үлкен мән беріп, бала тәрбиесінде де еңбекқорлықты маңызды санаған. Бұған дәлел ретінде «Еңбек – адамның екінші анасы», «Еңбек мұратқа жеткізер», «Жалқаулық аздырады, еңбек оздырады»,- деген мақалдардан еңбектенудің адамдарға қажетті нағыз байлық екендігін аңғаруға болады. Ал еріншектік, жалқаулық жақсы қасиетке жатпайды. Тіпті ұлы дана Абай атамыз да еріншектікті бес дұшпанның біреуі санаған.
Сондықтан балаларды кішкене күнінен еңбекке құштар қылып тәрбиелеп, адал еңбекпен тауып жеген нанның тәтті болатынына үйрету керек деп есептеймін.Себебі, біз еңбектенудің арқасында көптеген нәрселерге қол жеткіземіз. Мысалы, күнделікті ішіп- жейтін тамағымыз бен киетін киіміміздің өзі еңбекпен келеді.
Адам өмірінде өзіне ыңғайлы, өзі қызығатын, қолынан келетін істі істесе, еңбегінің өзіне де, өзгеге де пайдасы мол, жемісті болып, еліне, халқына пайдасы берекелі болады. Сондықтан да «еңбек түбі береке» екенін жадымызда ұстаған абзал.
оқу үшін – для учебы
кім үшін? – для кого? туралы,
жайлы о, об сен туралы – о тебе Прослушать
кім туралы? – о ком? Прослушать
сурет туралы – о картине Прослушать
тамақ жайлы – о еде
1.3 жайында,
жөнінде
о, по, про жоспар жайында – по графику Прослушать
жұмыс жөнінде – о работе Прослушать
1.4 бойынша,
бойында по, согласно тақырып бойынша – по теме Прослушать
үлгі бойынша – по примеру Прослушать
жоспар бойынша – согласно плану Прослушать
1.5 бойы весь,
в течении өмір бойы – всю жизнь Прослушать
жаз бойы – всё лето Прослушать
екі сағат бойы – в течении 2-х часов Прослушать
1.6 сайын каждый күн сайын – ежедневно Прослушать
жыл сайын – каждый год Прослушать
1.7 арқылы через ол арқылы – через него Прослушать
көше арқылы – через улицу Прослушать
1.8 сияқты,
тәрізді,
сықылды,
секілді,
ғұрлы (құрлы),
ғұрлым как, подобно сен сияқты – как ты Прослушать
түлкі сияқты – подобно лисе Прослушать
шар тәрізді – подобно шару
от сықылды – как огонь
ай секілді – как луна
бала ғұрлы – как ребёнок
1.9 шамалы,
шақты,
қаралы примерно, около жүз шамалы – около ста
жиырма шақты – около двадцати
мың қаралы – около тысячи
1.10 түгiл не только сен түгіл – не только ты
адам түгіл – не только человек
Шығарма.
Еңбек ер атандырады.
Еңбек - адамға өзінің тұтынушылығын қамтамасыз етуге қажетті бүкіл заттар жиынтығын жасайтын адам әрекетінің негізгі формасы.Адам өмірі еңбекпен тығыз байланыста болады. Жалпы, еңбек адамның табиғи жетістігі болып саналады.
Қазақ халқы қашан да еңбекке аса үлкен мән беріп, бала тәрбиесінде де еңбекқорлықты маңызды санаған. Бұған дәлел ретінде «Еңбек – адамның екінші анасы», «Еңбек мұратқа жеткізер», «Жалқаулық аздырады, еңбек оздырады»,- деген мақалдардан еңбектенудің адамдарға қажетті нағыз байлық екендігін аңғаруға болады. Ал еріншектік, жалқаулық жақсы қасиетке жатпайды. Тіпті ұлы дана Абай атамыз да еріншектікті бес дұшпанның біреуі санаған.
Сондықтан балаларды кішкене күнінен еңбекке құштар қылып тәрбиелеп, адал еңбекпен тауып жеген нанның тәтті болатынына үйрету керек деп есептеймін.Себебі, біз еңбектенудің арқасында көптеген нәрселерге қол жеткіземіз. Мысалы, күнделікті ішіп- жейтін тамағымыз бен киетін киіміміздің өзі еңбекпен келеді.
Адам өмірінде өзіне ыңғайлы, өзі қызығатын, қолынан келетін істі істесе, еңбегінің өзіне де, өзгеге де пайдасы мол, жемісті болып, еліне, халқына пайдасы берекелі болады. Сондықтан да «еңбек түбі береке» екенін жадымызда ұстаған абзал.