Мәтінді оқып, берілген кестені толтырыңыз, етістіктің шақтарын ажыратыңыз. Мәтінді түсініп оқыңдар.
Ұлы Жібек жолы
Сауда кезінде жол бойындағы елдер бір-бірімен өзара мәдени жағынан да байланысқа тү
пікірлер де таратылды. ІІ-VІ ғасырларда Ұлы Жібек жолы «қажылар жолы» деп аталды,
Үндістанға, Үндістаннан Қытайға сапар шекті. VII-X ғасырларда Ұлы Жібек жолының ха
Византиямен және арабтармен байланыс орнатты. XV ғасырда теңіз жолының дамуына
бастады. Сол кездегі сауданың басты тауары Қытайда өндірілетін жібек болған. Сондықт
бірге Шығыстан Батысқа, Батыстан шығысқа Рим, Франция, Византия, Русь, Ир
Жапонияда өндірілген көптеген тауарлар ағылды. Жібек жолы халықтар арасындағы сауд
арасындағы халықаралық (дипломатиялық) қарым-қатынастың дамуына да әсерін тигізді.
Жібек жолын зерттеудің әрі маңызды, әрі сирек олжасы Отырардан табылған күміс
Түркістан қалалары — Алмалық, Пулад, Эмильдің (Еміл); еуропалық Қырымның; малайз
Жент қалаларының ақшалары жинақталған. Ақшалардың соғылған уақыты ХІІІ ғасы
күмістен жасалған құрама белдік жапсырмалар, ортаазиялық бұрама білезіктер, пон
айылбастар – теңдесі жоқ жәдігерлер.
Осы шақ
Өткен
Келер шақ
шақ
Судың пайдасы
Суды жеткілікті мөлшерде пайдаланған жағдайда, ағзадан тұздар мен токсиндер шығарылады. Сондықтан, жұқпалы аурулар мен улану кезінде көбірек ауыз суын ішу ұсынылады. Терінің сұлулығын сақтап қалу үшін үнемі таза су ішіңіз. Өйткені, сусыз тері құрғап, өз серпімділігін жоғалтып, әжімдердің пайда болуына әкеліп соғады.
Сусыз ішек баяу жұмыс істейді, сол себептен адамның іші жиі ауырып, ауыздан жағымсыз иіс шығады. Оны дұрыс мөлшерде тұтыну, жүрек ауруларының даму қаупін 41%-ға төмендетеді. Адамның иммундық жүйесіне пайдасы үлкен. Суды аз ішетін адамдар әр түрлі ауруларға бейім болады. Тамақтану алдында 5-10 минут бұрын су ішсеңіз, сіздің тәбетіңіз жоғалады. Бұл арықтауға көмектеседі. Ағзада судың аз болуы, бастың ауруына әсер етеді. Екі стақан сұйықтықты ішсеңіз, бастың ауруы басылады.
Еңбек пен жетістік.
Адамның өмірі еңбекпен тығыз байланысты. Қазақ халқы қашан да еңбекке аса үлкен мән беріп, бала тәрбиесінде де еңбекқорлықты маңызды санаған. Бұған дәлел ретінде «Еңбек – адамның екінші анасы», «Еңбек мұратқа жеткізер», «Жалқаулық аздырады, еңбек оздырады»,- деген мақалдардан еңбектенудің адамдарға қажетті нағыз байлық екендігін аңғаруға болады. Ал еріншектік, жалқаулық жақсы қасиетке жатпайды. Тіпті ұлы дана Абай атамыз да еріншектікті бес дұшпанның біреуі санаған.
Сондықтан балаларды кішкене күнінен еңбекке құштар қылып тәрбиелеп, адал еңбекпен тауып жеген нанның тәтті болатынына үйрету керек деп есептеймін. Адал еңбектің арқасында өмірде үлкен жетістіктерге жетуге болады.