Мәтінді оқы: Мәтін мазмұнына сәйкес кестені қажетті мәліметпен толықтыр. Ең алғаш атқа міну мәдениеті Солтүстік Қазақстан облысындағы Ботай қонысында жүргізілген саба
жұмыстары кезінде табылғаны далелденді. Мұнда табылған аттардың азу тістерінде ауыздыстың ізі қалан
Ол жерден сол замандағы ат абзелдері, кәдімгі құрыс теріден тігілген шалбар, тізеден асатын тері етік,
тымақ та табылған. Ботайлықтар жылқыны мiнiс келіrі ретінде пайдаланып кана оймай, вие саn
Қымыз ашытып, шипалы сусын ендіруді де меңгергенін көре аламыз. Атқа міну медрениеті де даладан
тараған деп айтуға толық негіз бар.
Петербург академиясының академигі, түрколог, этнограф, шығыстанушы BB Радов казак акесіне
зерттелуіне үлкен үлес қосты. Мысалы, Орталық Азиана, оның ішінде Қазақстанды зерттеуде акадее
В.В. Радловтың еңбегі маңызды. Ғалымның «Из Сибири» деп аталатын еңбегінің «Торое стельные
кочевники» атты бесінші тарауында қазақ этнографиясы, оның ішінде мәдениеті жайлы көп айтылады.
В.В.Радлов «Қазақтар аттың үстіне отыруды бала кезінен үйренеді, отыратын ері ашамай деп аталады, әр
адам тамаша шабандоз» деп жазды.
Сонымен қатар, ВВ.Радлов қазақ халқының ұлттық ойындарына, оның ішінде жылуымен байланысты
ойындарға тоқталды. Ертеден келе жатқан ойындардың бірі - теңге алу. Теңге алу ойыны тегіс жерде
өткізіледі. Жерге күміс теңге қойылады. Ойыншылар атқа мініп шауып бара жатып, жер үстінде жатқан
тиынды еңкейе беріп, іліп алып кетулері керек. Ақшаны сыйлық ретінде ат үстінен алған адам ween
кетеді, сөйтіп жеңімпаз атанады.
1. Қазба жұмыстары жүргізілген жер?
2. Ботайлықтар үшін жылқының қызметі?
3. Қазақтардың атқа міну мәдениетін зерттеген ғалым?
4. Теңге алу ойынында жеңімпаз атанудың шарты?
Сегізінші наурыз - қазақ ақыны Төлеген Айбергеновтің туған күні. Небары отыз жасқа да толмай пәни дүниеден өткен біртуар ақынның жырларынан төгілген сағыныш күйі әлі күнге шейін оқырманды мөлдір шықтай тазалағымен баурайды.
САҒЫНЫШТАН ЖАРАТЫЛҒАН АҚЫН
Ақын болу үшін дүниені жан-тәніңмен құлай сүю керек. Сол кезде ғана өмір сізге құшағын жайып, тылсым тіршіліктің талай құпиясы ашылады. Дүниені сүю арқылы адамның Аллаға деген сағынышы оянды, жүрегінде өлең оты тұтанып, ұлы Жаратушымен сырласуға мүмкіншілік алды.
Міне осылайша ұлы мәртебелі поэзия адамның Алладан кейінгі фәни мен бақидың арасын жалғап тұрған дәнекершесіне айналды. Жалғыздықтан жалығып, мына бес күндік жалғаннан түңіліп, аңқасы кеуіп, имандылықтың нұрлы сәулесін аңсаған адамның шөлін тек өлеңнің мөлдір бұлағы ғана қандыра алатыны содан болса керек.
Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Ясауидің кесенесі - Орта Азия мен Қазақстандағы теңдесіз тарихи жәдігер. Бұл ғажайып сәулет өнерінің туындысы өз бойына ертеден келе жатқан жергілікті және Шығыс мұсылман құрылыс тәжірибесін жинақтаған бірегей ғимарат. Бұл ғажайып ғимарат Әулиелердің Сұлтаны Құл Қожа Ахмет Ясауиге зор құрмет ретінде, оған деген халықтың шексіз сүйіспеншілігіне орай, Әмір Темірдің бұйрығымен 1397 жылы салына бастаған. Қ.А. Ясауи сәулет ғимараты айқын, дәл әрі үйлесімді жоспармен салынған. Деректерде Әмір Темір кесененің салынуына бұйрық беріп, әрі жобасын жасауға да тікелей қатысқан. Қожа Ахмет Ясауи сәулет ғимараты - аса үлкен порталды-күмбезді құрылыс. Оның ені - 46,5м, ұзындығы - 65м. Ғимараттың орасан зор порталы (ені - 50 метрге жуық, порталдық аркасы - 18,2 м және биіктігі - 37,5м) және бірнеше күмбезі бар. Оның орталық бөлмесінің төңірегінде түрлі мақсатқа арналған 35 бөлме салынған. Қ.А. Ясауи кесенесі жамағатхана, қабірхана, мешіт, кітапхана, үлкен ақсарай, кіші ақсарай, асхана, құдықхана және бірнеше құжыра бөлмелерден тұратын, діни-ғұрыптық, діни-ағартушылық, тұрмыс-салттық қызмет түрлерін атқаруға арналған аса күрделі, аса зор кешенді құрылыс болуымен ерекшеленеді.