Мәтінді мұқият оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.Внимательно прочитайте текст, и выполните задания. Көксерек ешкімге өзі ізденіп тиіспейді. Ит баласына заты қастай жібімейді. Әлі күнге бір рет жадырап ойнап көрген емес. Татулық жоқ, суық. Жалғыз-ақ атын біледі. Құрмаш пен әжесі шақырса келеді. Өскен сайын сызданып, суықтанып келеді. Сол мінезін байқаған үлкендер:
Енді мұны өлтіріп, терісін алу керек; осы кәпір түбінде ел болмайды, - дейтін де болып еді. Бірақ Құрмаш көнбеді.
Қара ала төбеттің иесі Жұмаш бала жаз бойы Құрмашқа:
Қасқарың болса қайтейін, менің қара ала төбетім бір-ақ бұрап соғады. Арашаламасаң, әлдеқашан өлтіріп тастар еді,- дейтін.
Бір күні түсте Құрмаш Көксерекке ас құйып тұрғанда, үйдің көлеңкесінен қара ала төбет шыға келді. Ол бірден Көксеректің бүйір жағынан келіп арс етіп, қауып түсті.
Көксерек «гүрр» етіп, қара ала төбетті алқымынан ала түсті. Төбеттің мойнын бұрғызбастан тістеп, жұлқып-жұлқып жібергенде, төбет жерге сұлап түсті.
Мәтіннің үзіндісін мұқият оқып, берілген сұрақтарға мәтін мазмұны бойынша жауап беріңіз. Внимательно прочитайте текст, ответьте на вопросы по содержанию текста.
Сұрақ (Вопрос) Жауаптың басы (Начало ответа) Дұрыс жалғасын табыңыз (Найдите правильное продолжение)
Көксерек иттерге неге жібімеді? (Почему Коксерек не нашел общий подход к собакам?) Ит баласына заты қастай жібімейді... Өскен сайын сызданып, ... дейтін де болып еді. Бірақ Құрмаш көнбеді.
Үкендер Көксерек туралы не дейді? (Что говорят взрослые про Коксерек) - Енді мұны өлтіріп, терісін алу керек; осы кәпір түбінде ел болмайды, шыға келді.
Көксерек пен қара ала төбет қалай кездесті? (Как встретились Серый лютый и аульные собаки?) Бір күні түсте Құрмаш Көксерекке ас құйып тұрғанда, үйдің көлеңкесінен қара ала төбет... . суықтанып келеді.
2. Берілген сөздерді дұрыс нұсқада жөндеп, сәйкес бағандарға жазыңыз. Исправьте данные слова в правильной форме и запишите их в соответствующие графы.
Күрделі сөздер (Сложные слова)
Алғаш-рет, жап жасыл, ас құйғыш, ҚӘ, жап-жасыл,
ит аяқ, ҚР, био алуантүрлілік, өмір – сүреді, күнде күнде, халықтарының, сүт-қоректілер, жолбарыс,
тұрып тұрып, Қызыл-кітап, әсер ету, Мұхтар Әуезов,
жұлқы ұлқып. Біріккен сөз Қос сөз Тіркескен сөз Қысқарған сөздер
асқұйғыш жап-жасыл алғашрет ҚӘ
ответ: Денсаулық
Денсаулық — табиғаттың ең қымбат сыйы. Күнделікті жұмыста жүргенде, деніміз сау болғанда, денсаулықтың қадірін біле бермейміз. Аздап ауырсақ, өзіміз білетін дәрі-дәрмектерді ішіп жазылып кетуге тырысамыз. Дәрігерге бара қоймаймыз. Шын мәнінде кез келген аурудың алдын алуға болады. Ол үшін не істеу керек?
Ең алдымен, спиртті ішімдіктер мен темекі шегудің зиянын білген дүрыс. Темекі түтінінің құрамында 30-дан астам зиянды заттар бар. Әсіресе жас балалар мен қарттарға темекі тартуға болмайды. Бұл заттар қатерлі ісіктің пайда болуына тікелей себептер. Ішімдікке салынып кетуге болмайды. Ішімдікті жақсы көретін адамнан бақытсыздықтан басқа ештеңе күтуге болмайды. Лев Толстой: "Спиртті ішімдік адамның денсаулығын құртады, ең қорқыныштысы — адамның рухы мен ұрпағын жояды", -деген болатын.
Денсаулық сақтаудың алдын алуға болады. Ол үшін дұрыс тамақтануға, уақытында демалуға, дене қимылымен айналысуға көп көңіл бөлу қажет. Әсіресе жасы ұлғайған адамдарға майлы тамақтарды көп жеуге болмайды. Оның орнына сүт, көкөніс тамақтарын пайдаланған дүрыс. Денсаулық сақтауда дұрыс тамақтаудың маңызы зор. Ал спортпен айналысу — денсаулықты жақсартады. Спорттың ең қарапайым түрі — жүгіру. Күн сайын таңертең үйдің маңайында, саябақта жарты сағатгай жүгіруе болады. Егер жүгіруге дәрігер рұқсат етпесе, таңғы таза ауада серуендеуге болады. Әр түрлі жаттығулар жасауға болады.
Объяснение:
Қожа — Шын аты Қожаберген. Бір сыныпта екі Қожа болғандықтан, шатастырмас үшін оны "Қара Қожа" деп атайды. Кейде келемеждеп, «Қара Қожа» деудің орнына «Қара Көже» дейді. Фамилиясы Қадыров. Бір кезде «Қадырұлы» деп те жазып жүрді. Шашы қайратты. Бойы - орта бойлы, әжесі "әкең тәрізді сұңғақ боласың" дейді. Мектепте дәрігер өлшегенде бір жүз отыз тоғыз сантиметр шыққан. Жасы он екіде. Бесінші сыныпты бітірген. Арманы: оқу бітіріп, ер жету, университетке түсу. Жазушы болу.
Жанар — Қожамен бірге оқиды. Қожаның ойынша "кластағы ең бір ақылды қыз. Сұлу." Дауысы әдемі, ән салады. Басына үкілі тақия киіп, мың бұралып «Қамажайға» билейді. Өнерлі қыз. Сыныптағы бірінші үздік оқушы.
Сұлтан — ол Қожаның жан досы. Бойы ұзынша арық келген жігіт. Қожадан екі-үш жас үлкен. Әкесі Сүгір жылқы бағады. Бірақ ол біраз жыл бұрын оқуды тастап кеткен және жаман қылықтарға әуес.
Қаратай — көрші колхоздағы комбайншы. Қаратайдың әйелі дүние салған. Ол Қожаның анасына үйленбекші. Қожа оны жек көреді.
Жантас — Ол Қожамен бір сыныпта оқиды. Жантас пен Қожа бір бірін ұнатпайды. Себебі Жантас Қожаны үнемі «Қара көже» деп мазақтайды және екеуі де Жанарды ұнатқандықтан үнемі сөзге келіп қалады. Сол себепті өз сыбағасын алады.
Майқанова — Қазақ тілі пәнінің мұғалімі (Майқанова Сәбира). Қожа оқитын сыныптың жетекшісі. Ол адамгершілігі мол әрі ақылды ұстаз.
Әжесі — Қожаны қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай қызғыштай қорғап өсіреді. Өзінің ерке немересін еш жамандыққа қимайтын жанашыр жан.
Анасы — Қожаның анасының аты — Миллат. Ол ақылды, тәрбиелі адам. Ауылдың үлкен-кішісінің бәрі бірдей алдынан қия басып өтпей, хан көтеріп, құрметтеп тұрады. Екі бірдей сайлауда қатарынан аудандық советке депутат етіп сайланған.
Сәйбек қарт — Мектеп күзетшісі. Ол Қожаның әкесі Қадырдың досы, әкесі туралы көп білетін әрі Қожаға ақыл айтқан кісі.
Оспанов — зоология пәнінің мұғалімі. Қожаның жақсы көретін мұғалімдерінің бірі. Ол Қожаның әкесінің көзі тірі кезіндегі жан досы болған.
Жақанов — Қожаның сыныптасы.
А.Михайловна — Толық аты: Анфиса Михайловна. Орыс тілі пәнінің мұғалімі. Қожаның айтуынша, "мұғалімдердің ішіндегі алтын адам".
Сүттібайдың Қожасы — Қожаның сыныптасы. Сүттібайдың үлкен баласы. Бір сыныпта екі Қожа болғандықтан, шатастырмас үшін оны өңіне қарап "Сары Қожа" деп атайды.