Мәтінді мұқият оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз. Ұрлық
Бұрын бір ел болыпты, халқының бәрі ұры екен. Кеш батса болды, көршісінің үйіне ұрлыққа түседі екен. Ұрылар үйіне келсе, олардың да үйін де біреулер тонап кететін көрінеді. Ұрылар елі осылайша өмір сүріпті.
Бір күні осы елге бір адал кісі көшіп келеді. Әлгі адам кешті өз үйінде кітап оқумен өткізеді. Түн болғанда ұрлыққа келген ұрылар шамы жанып тұрған үйден адамды көреді де, өз жөндеріне кетеді. Осылайша біраз уақыт өтеді. Енді жұрт адал адамға ренжи бастайды. Адал адам жұрт тілегіне қарсы келе алмай, ол да кеш бата үйінен кетіп, таң ата оралып жүреді. Тек жұрт сияқты ұрлыққа бармайды. Ол түнді өзен жағасында аспандағы айға, ағып жатқан суға қарап, көпір үстінде өткізіп жүреді. Таңертең үйіне келсе, ұрылар үйін тонап кетеді екен. Біраз уақыттан кейін адал адам кедейге айналады. Ал ұрлықпен айналысып жүрген отбасылар байып, ұрлықпен айналыспайтын болады. Адал адамның үйіне ұрлыққа түскен ұрылар ештеңе таба алмай, кедей бола бастайды. Байығандар адал адам сияқты түнде табиғатты тамашалап, көпір үстінде жүруді әдетке айналдырады. Осыдан қала халқы бай, кедей болып бөлінеді. Енді бай адамдар өздері ұрлық істемейді, бірақ кедейлерге ұрлық істетеді. Осылайша байығандар одан әрі байып, кедейлер кедейлене береді. Бірте-бірте байлар өздері ұрлауды да, өзгелерді ұрлыққа жалдауды да қояды. Бірақ енді байлығын ұрылардан қорғауды ойлайды. Содан ақылдаса келіп, сақшы жиып, түрме салады.
Арада біраз жыл өткенде әлгі қаланың тұрғындары «ұрлық» деген сөзді ұмытады. Өздері ұры болса да, енді олар «бай», «кедейміз» дейді екен. Сонда баяғы адал адам ғана өзгермеген еді. Бірақ ол да ұзамай өмірден өтіпті. Елдің айтуына қарағанда аштан өліпті.
smk.edu.kz сайтынан
Мəтіннің негізгі ойы
1. Мәтіннен 1 қоғамдық, 1 тұрмыстық мәселені анықтаңыз.
1.
2.
2. Мәселенің бірін таңдап, бүгінгі заман көрінісімен байланыстыра отырып, өз пікіріңізді 4-5
сөйлеммен түсіндіріңіз.
ответ:Әкесі әлемнің мұхиттары мен теңіздері, анасы көк аспандағы қара бұлт кішкентай Тамшы бүгін қатты қуанышты. Өйткені, ол алғаш рет жерге түспекші. Биіктен қарағанда жер өте әдемі екен. Жап-жасыл бір әлем. Әдемі қызғалдақтар мен сарғалдақтар, раушан гүлдер мен қоңыраугүлдер, жасыл тал-теректер мен жайқалған көк шалғын. Осының бәрі Тамшыға беймәлім бір әлемдей көрінді. Жерге түссе қуанышқа бөленетіндей.
Бірден сіркіреп, төпелеп тамшы балаларын төгіп жібермей Бұлт ана көк жүзін біраз шарлады. Жерге қараған Тамшы бір адамды көрді. Үстіне сулығын киіп, қолына қолшатырын ұстап алыпты. Өзі ашулы сияқты. «Қап, тағы да жаңбыр жауатын болды-ау. Жаңбырды жек көремін. Үсті-басымды малмандай су қылғаннан басқа пайдасы жоқ» деп күңкілдеп барады екен. Тамшы қатты өкпелеп қалды. Бұл жерге асығып тұрса, мұны да қаламайтын адамдар бар екен-ау. Тағы біраз анасының құшағында аспан көгінде жүрген Тамшы кенет үйінің шатырын жамап жатқан адамға кезікті. Ол да ренжулі сияқты.
Жаңбыр жауса, шатырдан аққан су үйімді алып кетеді деп ашуланып, аспанды бұлт торлаған сәтте шатырға шығып, жанталасып жатыр екен. Тамшы мұны көріп тіпті де жерге түскісі келмей қалды. Бұл тек жер бетіне нәр бергісі келеді ғой. Ал адамдар пейілдері бұзылып, мұны қаламайды. Соларға ерегіскенде бұл төпелеп, жер-аспанның астаң кестеңін шығарып үш-төрт күн бойы жауатын ақ жауынға айналғысы келді. Көңілі жабырқаған Тамшы кенет жерде отырған кішкентай қызды көрді. Өзі бірнәрсе істеп отырған сияқты. Анықтап қараған Тамшы қыздың кішкентай, нәзік қызғалдақтың жанынанда жылап отырғанын көрді.
Қызғалдақ нәзік күлтелерін көтере алмай басы салбырап кетіпті. Жапырақтары тіпті жерге жатып қалыпты. Біраз уақыттан бері су ішпей, шөлдеп тұрғаны анық. Ал бұл ауылда жаңбырдың жаумағанына біраз уақыт болған еді. Ыстық күн бәрінің апшысын қуырып барады. Жан-жануарлар да су іздеп, салқын мен сая іздеп сай-саланы шарлап кеткен. Шақырайған күн төбеде тұрып алып, бір жылжымай тұр-ау. Шіркін, жаңбыр болса! Тамшы қызға да, қызғалдаққа да жаны ашып кетті. Міне, оны жақсы көретін, оны қалайтын жандарды тапты-ау. Бұлт ана да ауылдың жағдайын көріп, жаны ашып кетті. Дереу ащы күннің көзін жауып, тамшы балаларын жерге төге бастады. Тамшы да қуанып кетті. Бауырларымен бірге Қызғалдаққа келіп төгілді де, оның бойына нәр болып құйылды. Кішкентай қыз да, ауыл халқы да қатты қуанды.
Бәрі жаңбырдың жауғанын мерекедей тойлап, балалар жалаңаяқ жүгіріп, асыр-салып бір жасап қалды. Кішкентай қыз бен Қызғалдақ та қатты қуанды. Гүлі басын көтеріп, қайтадан жайнағанын көрген қыз тұлымшағы желбіреп, алақанын шапалақтап «Жау, жау, жаңбыр, жауа берші!»деп әндетті. Тамшы да өзінің кішкентай қыз бен гүлге қуаныш сыйлай алғанына қатты шаттанды. Кейде адамға қуаныш сыйлау үшін бір Тамшының өзі жеткілікті болады екен-ау.
Объяснение:
Тұмар (Томирис) ханша (ж.ж.с.д. 570-520) – күнгей түркі сақ халықтарының байырғы заманда ел билеген атақты әйел патшаларының бірі. Грек жазбаларында оның елін «массагет» деп атайды. Тұмар ханша есімінің тарихқа еніп, әлемге танылуы Ахемен әулетінен шыққан, «төрт құбыланың тұтас билеушісі» атанған парсының әйгілі патшасы Кирдің (ж.ж.с.д. 558 – 530) Орта Азияға басқыншылық жорықпен келген, «жеңілуді білмейді» деп дәріптелген әскерін ашық шайқаста тас талқанын шығарып жеңуімен тікелей байланысты.
Объяснение:
составьте лайк и лучших