Мәтінді мұқият оқып, негізгі ойын анықтаңыз. Берілген жолдарда автор сол кезеңнің қандай мәселелерін көтереді? Ойыңызды жүйелеп, жинақы мәтін
жазыңыз.

Нұрмахан Баталұлы Алпысбаев. (Соғыс ардагері, Б. Момышұлын емдеуші дәрігер)
- Сарыағаш ши 1960 жылдан істеймін. Баукең бізге 1961 жылы келіп, демалды. Бұл кезде А.
Бектің «Волоколамское шоссе» кітабын оқығам, Бауыржан Момышұлы туралы толық түсінігім бар
болатын. Ол кісі кабинетіме кіріп келгенде, орнымнан атып тұрып, құшақтап амандастым. Кездескеніме
қуанғаным сондай, бетінен сүйдім.
Баукеңнің үстінде полковниктік әскери киім, қолында папка. Өзімен бірге ала келген «За нами Москва»
кітабын маған сыйлады. Ол кезде ши құрылысы жаңа жүргізіле бастағандықтан палаталар
жетіспей, Баукең шопанның киіз үйінде тұрды. Одан кейін де бірнеше рет жұбайымен келіп демалды.
Бильярдты тамаша ойнайтын. Қарсыласы ережені бұзған кезде: «Сен кіммен бəскелескеніңді білесің
бе?!» – деп таяғымен сескендірген де кезі бар.
Бауыржан Момышұлын мен көп жыл емдедім. Адамдармен жақсы қарым- қатынаста болды, жұртпен
сырласып, сөйлескенді ұнататын, көпшіл еді. Ой бөліскен кездерім де аз емес, кейде ол кісімен бильярд
та ойнадым. Әділдікті сүйді. Біреу соқтығып тиіспесе, өздігінен ешкімге тиіспейтін. Тазалықты сүйетін.
Ұқыптылықпен емделді. Өсек-аяңға көңіл бөлмейтін.

1. Мәтіндегі негізгі ой
2. Мәтінде көтерілеген 1- мәселе
3. Мәтінде көтерілеген 2- мәселе... .
4. Мәтінде көтерілеген 3- мәселе... .
5. Автордың ойы
6. Менің ойым... .​

Ғылым таппай мақтанба...

Ғылым таппай мақтанба,

Орын таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба,

Ойнап босқа күлуге.

Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол,

Адам болам десеңіз.

Тілеуің, өмірің алдыңда,

Оған қайғы жесеңіз.

Өсек, өтірік, мақтаншақ,

Еріншек, бекер мал шашпақ -

Бес дұшпаның, білсеңіз.

Талап, еңбек, терең ой,

Қанағат, рақым, ойлап қой -

Бес асыл іс, көнсеңіз.

Жамандық көрсең нәфрәтлі,

Суытып көңіл тыйсаңыз.

Жақсылық көрсең ғибрәтлі,

Оны ойға жисаңыз.

Ғалым болмай немене,

Балалықты қисаңыз?

Болмасаң да ұқсап бақ,

Бір ғалымды көрсеңіз.

Ондай болмақ қайда деп,

Айтпа ғылым сүйсеңіз,

Сізге ғылым кім берер,

Жанбай жатып сөнсеңіз?

Дүние де өзі, мал да өзі,

Ғылымға көңіл бөлсеңіз.

Білгендердің сөзіне

Махаббатпен ерсеңіз.

Ақыл сенбей сенбеңіз,

Бір іске кез келсеңіз.

Ақсақал айтты, бай айтты,

Кім болса, мейлі, сол айтты -

Ақылменен жеңсеңіз.

Надандарға бой берме,

Шын сөзбенен өлсеңіз.

Аят, хадис емес қой,

Күпір болдың демес қой,

Қанша қарсы келсеңіз.

Көп орында көріне айтпа,

Біздің сөзге ерсеңіз.

Мұны жазған кісінің

Атын білме, сөзін біл!

Осы жалған дүниеден

Шешен де өткен не бұлбұл,

Көсем де өткен не дүлдүл.

Сөз мәнісін білсеңіз,

Ақыл - мизан, өлшеу қыл.

Егер қисық көрінсе,

Мейлің таста, мейлің күл.

Егер түзу көрінсе,

Ойлап-ойлап, құлаққа іл.

Ақымақ көп, ақылды аз,

Деме көптің сөзі пұл.

Жақынның сөзі тәтті деп,

Жақыным айтты дей көрме.

Надандықпен кім айтса,

Ондай түпсіз сөзге.ерме.

Сізге айтамын, хаупім - бұл.

Өзің үшін үйренсең,

Жамандықтан жиренсең,

Ашыларсың жылма-жыл.

Біреу үшін үйренсең,

Біреу білмес, сен білсең,

Білгеніңнің бәрі - тұл.

Сөзіне қарай кісіні ал,

Кісіге қарап сөз алма.

Шын сөз қайсы біле алмай,

Әр нәрседен құр қалма.

Мұны жазған білген құл -

Ғұламаһи Дауани,

Солай депті ол шыншыл.

Сөзін оқы және ойла,

Тез үйреніп, тез жойма,

Жас уақытта көңіл - гүл.

Перевод.

Пока не знаешь — молчи.

Пока блуждаешь — молчи.

Не тешься блеском парчи,

Пустых забав не ищи.

Чтоб человеком ты был,

И вровень с веком ты был,

И нe жил бы суетой,

Ты пять врагов покори

И пять друзей избери.

Злословье, ложь, хвастовство,

Тщету пустую и лень

Смети с пути своего.

Правдивость, ясная мысль,

Упорство, скромность и труд —

Доверься — не предадут.

Будь чистым, зла сторонись,

К деяньям светлым стремись,

Чтоб разум жил добротой.

Пускай учeным не стал,

Пусть выпал жребий иной,

Но в жажде знанья залог

Твоей дороги прямой.

Не говори: «Не смогу».

Стремясь к познанью душой,

Сумеешь им овладеть.

Но, сторонясь, как чужой,

Затушишь искру души.

Богатство, счастье, покой,

Познав науки, найдeшь.

Иди на свет их благой,

И всe, что скажет другой,

Иль аксакал, или бай,

Сам взвесь ты, сам осознай.

Будь верен мысли живой.

Не тешься лживой молвой!

Борьбой за правду живи.

Пусть пошлость нагло груба,

Тем легче с нею борьба.

Будь скромен, будь молчалив,

Мой горький опыт усвой.

О говорящем тебе

Не думай: «Кто он такой?» —

Но глубже вникни в слова.

Мир помнит славных певцов,

И мудрецов, и вождей

Великих в деле своeм,

А много ль знаем о нeм!

Поверь, о юноша, мне:

Бесценны знанье и ум.

Что чуждо их глубине —

Забудь, как суетный шум.

Достигни цели вполне,

Чтоб найденное сберечь.

На мудреца — сто глупцов,

Вот горькой истины речь.

Знай также, юный мой друг:

Не в слове близких своих

Ты правды проблеск найдeшь.

Убог привычный твой круг,

Где видят в истине ложь.

Душа невежды мертва,

Пусты без мысли слова.

И сам учись, и учи.

Лишь знаньем жив человек,

Лишь знаньем движется век.

Лишь знанье — светоч сердец.

Лишeнный учеников

Учитель — словно вдовец.

Людей суди по уму,

Но не по облику их.

Разумен будь и правдив

В делах и думах своих, —

Так мудрецы говорят.

Пойми совет их простой

И, осознав, не забудь.

Да будет праведен путь,

Твоей души молодой!

1)Жақсы сөзбен, жағымды іспен тез табысуға болады.

2)Бөтен адаммен кездескенде сыпайы амандасып, сыпайы сөзді аяқтаған жөн.

3)Сөзді кейде тура мағынамен кейде ауыспалы мағынамен түсіну керек. Себебі сөзді түсіну үшін дұрыстап сөзге мəн беру керек.

4)Сəлем деген сөз амандасуды білдіреді.Онсыз сөз бастауға болмайды.

5)Амандасу бір юіріне жағымды болып көрінеді.

6)Иə қуат береді, себебі ол адаммен тез тіл табыса алады.

7)Иə көрсетеді əрқашан шындық айту жақсылыққа апарады.

8)Əрқашан ойланып сөйлеу керек, ойланбай сөйлеу тығырыққа апарады.