алқаш өңірі - әрі жылы, әрі күн сәулесі көп түсетін табиғаты жағынан Қазақстандағы тартымды жерлердің бірі. Шөлді болып келетін қуаң дала Балқаш көлінен нәр алады. Бұл аймақ өзінің әсем көрінісімен, ерекше өсімдіктер және жануарлар дүниесімен белгілі.
ХХ ғасырдың 50-жылдарына дейін бұл жерде хайуанаттар қожасы жолбарыс болған. Өтуге болмайтын шытырман тоғайдың арасынан жабайы шошқаны да кездестіруге болады. Іле өзенінің атырауын секемшіл елік, сайғақ пен қарақүйрық, түлкі мен борсық мекендейді.Балқаш өңірін әр түрлі құстар мекендейді. Көлдің шеткері түпкірлерінде қызғылт және бұйра бірқазан құстар ұя салып бакландармен бірге үлкен сап түзеп көлде жүзіп жүреді.
1-тапсырма. Мәтіндегі жалқы есімдерді орфографиялық ережеге сай жаз және бас әріппен жазылған күрделі атаулардың астын сыз [2]
Аса білімді адам.
Қазақ әдебиеті тарихында ұлы абайдың орны қандай болса, қазақ тіл білімі тарихында ахмет байтұрсыновтың да орны сондай а.байтұрсыновтың артында қалдырған бай мұрасына қарағанда, оны жоғары оқу орнын бітірген адам ден ойлауға болады. Шындығында, ол екі - ақ оқу орнында оқыған. Бірі - торғайдағы екі кластық орыс - қазақ училищесі. Екіншісі - орынбордағы мұғалімдер дайындайтын қазақ мектебі. Еңбек жолын ауыл мектебінде мұғалім болып бастайды. Ол қазақ балаларының өз тілінде сауат ашуына арнап тұңғыш әліппе жазады. Оны 1912 жылы орынбор қаласында бастырып шығарады. Осыдан кейін қазақ тілін мектепте пән ретінде оқытуды қолға алып, оқулық жазуға кіріседі. 1915 жылы “тіл құрал” деп аталатын оқулығы жарық көрді.97 сөз, Ө. Айтбаев.
2-тапсырма. Мәтінді оқып шық. Мәтінге тақырып қой, айтылған мәлімет туралы тұжырымдамалық кестеге түсір. [3]
Ұрпақган-ұрпакқа мұра болған руникалық жазба ескерткіштер (VIII т.) қазақ және өзге түркі халықтарыньщ көне дәуірде мәдени деңгейінің өте жоғары болғандығын дәлелдейтін баға жетпес асыл қазына. Бүкіл әлемге танылған түркі руникалық жазбалары атақгы Егапет перғауындарының қорғандарынан табылған шумер жазуларымен дәуірлес болып келеді.
Ұлттық ғылым тәуелсіздік алған 10 жыл ішінде түркітану бағытында біршама жетістіктерге жетті. Қазақ және өзге де түркі халықтарының этносы мен мемлекетігін, тілі мен графикалық жүйесін (жазбаларын), тарихи-мәдени және этносаяси жағдайын ғылыми түрде жан-жақты әрі жүйелі зерттеу түркі тілдес халықгар үшін, оның келешек ұрпағы үшін құнды қазына болып табылады.
Қазақстан мен Орталық Азия және Онтүстік Сібір жерлерін мекендеген түркі тілдес ру-тайпалар бірігіп, VI ғасырдың, орта шенінде "Түрік кағанаты" деген атпен өз алдына мемлекет қүрғаны тарихтан белгілі. Осы кағанаттың құрамына енген тайпалык, одақтар бір кездерде өз елі мен жерінің бостандығы, тәуелсіздігі үшін алапат қақтығыстар мен жойқын соғыстарды басынан кешті. Тұс-тұстан қаумалаған дұшпандардың шапқыншылығынан қорғанған түркі ру-тайпаларының жорықтары қол бастаған ержүрек, дана іскер басшылардың ерлік істерімен, оған тіреу болар ел бірлігімен жүзеге асты. Ұрпаққа өнеге болар атақты Күлтегін, Тоныкөк, Білге, Бумын кағандар әрі тарихи, әрі әдеби дастан жырлардың кейіпкерлеріне, сомды тұлғаларына айналды. Ардақты есімдерді ел жадында сақтау үшін сол заманның данагөй білімдарлары өркениеттің белгісі болып табылатын түркілік сына жазумен тас бетіне түсірді.
Мәліметтер Өз тұжырымым
Ұрпақтан-ұрпаққа мұра болған руханикалық жазба ескерткіштері (V) қазақ және өзге түркі халықтарының көне дәуірде мәдени деңгейінің өте жоғары болгандығын дәлелдейтің баға жетпес қазына. Әрине де,бұл руна жазуы өте қасиетті де қастерлі сесалмұра себебі әр елдерде ,мемлекеттерде бұрынғыдан келе жатқан жазулары бола келмейді бұл жазуларды ата бабаларымыз қолдаған соң олар әріптерді ұмытпаймыз білмеген дер үйреніп қасиеттеп қадірлей білуіміз керек.
Осы қағанаттын құрамына енген тайпалық адақтар бір кездерде өз елі мен жердің бостандығы тәуелсіздігі үшін алапат қақтығыс тар мен жайық соғыстарды бастан кешті Бұл адамдар нағыз батырлар деп санаймын. Себебі әр адам елі,өз туған жері .үшін осылай өз өмірің қиып соғыстарға бара бермейді. Әрине, бұл нағыз туған еліне ерлік болып қалады
1 Мәтінде ең басты мәселені анықтаңыз Рухы деп ойлаймын
2 Мәтін түрін анықтаңыз(әңгімелеу, сипаттау, талдау) Талдау мәтіні
3 Тірект сөздерге қатысты сұрақ қой
4. Суретке қарап сөйлемдер құрастыр. Қазақ тілінен өткен екі бөлімді (І, ІІ) өз ойыңмен қорытындыла[10]
Балқаш көлі
алқаш өңірі - әрі жылы, әрі күн сәулесі көп түсетін табиғаты жағынан Қазақстандағы тартымды жерлердің бірі. Шөлді болып келетін қуаң дала Балқаш көлінен нәр алады. Бұл аймақ өзінің әсем көрінісімен, ерекше өсімдіктер және жануарлар дүниесімен белгілі.
ХХ ғасырдың 50-жылдарына дейін бұл жерде хайуанаттар қожасы жолбарыс болған. Өтуге болмайтын шытырман тоғайдың арасынан жабайы шошқаны да кездестіруге болады. Іле өзенінің атырауын секемшіл елік, сайғақ пен қарақүйрық, түлкі мен борсық мекендейді.Балқаш өңірін әр түрлі құстар мекендейді. Көлдің шеткері түпкірлерінде қызғылт және бұйра бірқазан құстар ұя салып бакландармен бірге үлкен сап түзеп көлде жүзіп жүреді.
Сыныбы:
Оқушының аты-жөні:
«Қазақ тілі»пәнінен 1-тоқсан ТЖБ
1-тапсырма. Мәтіндегі жалқы есімдерді орфографиялық ережеге сай жаз және бас әріппен жазылған күрделі атаулардың астын сыз [2]
Аса білімді адам.
Қазақ әдебиеті тарихында ұлы абайдың орны қандай болса, қазақ тіл білімі тарихында ахмет байтұрсыновтың да орны сондай а.байтұрсыновтың артында қалдырған бай мұрасына қарағанда, оны жоғары оқу орнын бітірген адам ден ойлауға болады. Шындығында, ол екі - ақ оқу орнында оқыған. Бірі - торғайдағы екі кластық орыс - қазақ училищесі. Екіншісі - орынбордағы мұғалімдер дайындайтын қазақ мектебі. Еңбек жолын ауыл мектебінде мұғалім болып бастайды. Ол қазақ балаларының өз тілінде сауат ашуына арнап тұңғыш әліппе жазады. Оны 1912 жылы орынбор қаласында бастырып шығарады. Осыдан кейін қазақ тілін мектепте пән ретінде оқытуды қолға алып, оқулық жазуға кіріседі. 1915 жылы “тіл құрал” деп аталатын оқулығы жарық көрді.97 сөз, Ө. Айтбаев.
2-тапсырма. Мәтінді оқып шық. Мәтінге тақырып қой, айтылған мәлімет туралы тұжырымдамалық кестеге түсір. [3]
Ұрпақган-ұрпакқа мұра болған руникалық жазба ескерткіштер (VIII т.) қазақ және өзге түркі халықтарыньщ көне дәуірде мәдени деңгейінің өте жоғары болғандығын дәлелдейтін баға жетпес асыл қазына. Бүкіл әлемге танылған түркі руникалық жазбалары атақгы Егапет перғауындарының қорғандарынан табылған шумер жазуларымен дәуірлес болып келеді.
Ұлттық ғылым тәуелсіздік алған 10 жыл ішінде түркітану бағытында біршама жетістіктерге жетті. Қазақ және өзге де түркі халықтарының этносы мен мемлекетігін, тілі мен графикалық жүйесін (жазбаларын), тарихи-мәдени және этносаяси жағдайын ғылыми түрде жан-жақты әрі жүйелі зерттеу түркі тілдес халықгар үшін, оның келешек ұрпағы үшін құнды қазына болып табылады.
Қазақстан мен Орталық Азия және Онтүстік Сібір жерлерін мекендеген түркі тілдес ру-тайпалар бірігіп, VI ғасырдың, орта шенінде "Түрік кағанаты" деген атпен өз алдына мемлекет қүрғаны тарихтан белгілі. Осы кағанаттың құрамына енген тайпалык, одақтар бір кездерде өз елі мен жерінің бостандығы, тәуелсіздігі үшін алапат қақтығыстар мен жойқын соғыстарды басынан кешті. Тұс-тұстан қаумалаған дұшпандардың шапқыншылығынан қорғанған түркі ру-тайпаларының жорықтары қол бастаған ержүрек, дана іскер басшылардың ерлік істерімен, оған тіреу болар ел бірлігімен жүзеге асты. Ұрпаққа өнеге болар атақты Күлтегін, Тоныкөк, Білге, Бумын кағандар әрі тарихи, әрі әдеби дастан жырлардың кейіпкерлеріне, сомды тұлғаларына айналды. Ардақты есімдерді ел жадында сақтау үшін сол заманның данагөй білімдарлары өркениеттің белгісі болып табылатын түркілік сына жазумен тас бетіне түсірді.
Мәліметтер Өз тұжырымым
Ұрпақтан-ұрпаққа мұра болған руханикалық жазба ескерткіштері (V) қазақ және өзге түркі халықтарының көне дәуірде мәдени деңгейінің өте жоғары болгандығын дәлелдейтің баға жетпес қазына. Әрине де,бұл руна жазуы өте қасиетті де қастерлі сесалмұра себебі әр елдерде ,мемлекеттерде бұрынғыдан келе жатқан жазулары бола келмейді бұл жазуларды ата бабаларымыз қолдаған соң олар әріптерді ұмытпаймыз білмеген дер үйреніп қасиеттеп қадірлей білуіміз керек.
Осы қағанаттын құрамына енген тайпалық адақтар бір кездерде өз елі мен жердің бостандығы тәуелсіздігі үшін алапат қақтығыс тар мен жайық соғыстарды бастан кешті Бұл адамдар нағыз батырлар деп санаймын. Себебі әр адам елі,өз туған жері .үшін осылай өз өмірің қиып соғыстарға бара бермейді. Әрине, бұл нағыз туған еліне ерлік болып қалады
1 Мәтінде ең басты мәселені анықтаңыз Рухы деп ойлаймын
2 Мәтін түрін анықтаңыз(әңгімелеу, сипаттау, талдау) Талдау мәтіні
3 Тірект сөздерге қатысты сұрақ қой
4. Суретке қарап сөйлемдер құрастыр. Қазақ тілінен өткен екі бөлімді (І, ІІ) өз ойыңмен қорытындыла[10]
Барлығы 15/
Объяснение: